“بهترین راه پیش‌بینی آینده این است که خودمان آن را بسازیم.“
– آبراهام لینکلن –
سخن آغازین
ممکن است این جمله کمی شعارگونه به نظر برسد؛ اما بهترین توضیح در مورد اهمیت نوآوری را ارائه می‌دهد. نوآوری دلیل اصلیِ بودن و چگونه بودن ما در دنیای مدرن است. به یاد داشته باشید، تغییر اجتناب‌ناپذیر است و نوآوری تقریباً همیشه باعث ایجاد تغییرات مثبت می‌شود. ما واژه نوآوری را همه جا می‌شنویم و به اهمیت آن اعتقاد داریم. برای بسیاری از ما، نوآوری به معنای ارائه ایده‌هایی خارج از ذهن است که منجر به اکتشافات و دستاوردهای قابل توجهی می‌شود. اما این واژه محدود به این تعاریف نیست و همیشه هم نوآوری در سکوت و شرایط نرمال خلق نمی‌شود. بسیاری از اوقات نوآوری محصول شرایط بحرانی است. آینده پژوهی در نوآوری استراتژیک
برای مثال میزان تغییرات در دنیا و مناسبات اجتماعی پس از پاندمی کووید_۱۹ سرعت گرفت و جهان ناچار شد فورا با تغییرات دنیای جدید هماهنگ شود. کشورهایی که در این دوران از قدرت نوآوری بالاتری برخوردار بودند، توانستند موج تغییرات را با موفقیت پشت سر بگذرانند. نوآوری در دوران بحران اهمیت زیادی دارد و یکی از بحران‌های کنونی، مسئله‌ی محیط زیست است. اکنون بیشتر کشورهای دنیا سعی دارند در آینده‌ی نزدیک به صفر خالص دست پیدا کنند، یا به بیان دیگر میزان انتشار و جذب کربن آن‌ها برابر باشد تا تعادل کربنی به طبیعت باز گردد. شاخص‌هایی از این دست نشان می‌دهند هر کشور چقدر در مدیریت بحران و توسعه نوآوری موفق عمل کرده است.
سازمان جهانی مالکیت معنوی (World Intellectual Property Organization) با همکاری مؤسسه‌ی پورتلند (Portland Institute)، سالانه عملکرد کشورهای مختلف را از نظر قدرت نوآوری می‌سنجد و بر همین اساس شاخص جهانی نوآوری (Global Innovation Index) را تنظیم می‌کند. این کار که از سال ۲۰۰۷ میلادی صورت می‌گیرد، پس از دوران کووید اهمیت بیشتری پیدا کرده است. این معیار بر اساس شاخص‌های اقتصاد نوآوری قوی به کشورها امتیاز می‌دهد که شامل هزینه‌های تحقیق و توسعه، قدرت عمومی بازار، سیستم‌های ثبت اختراع و خروجی و سرمایه نیروی کار محلی است.
شکل ۱- سه کشور برتر هر منطقه از نظر نوآوری
البته سنجش میزان نوآوری کار راحتی نیست، شاخص نوآوری از ۸۱ معیار تشکیل شده است که به هفت دسته تقسیم می‌شوند:
- پیچیدگی اقتصادی: پیچیدگی اقتصادی هر کشور به میزان بودجه‌ی پژوهش و توسعه‌ی آن و ارتباطات و جذب ثروت از کشورهای خارجی بستگی دارد.
- پیچیدگی بازار: میزان تولید ناخالص داخلی و میزان رقابت در بازار هر کشور میزان پیچیدگی بازار آن کشور را نشان می‌دهد که طبیعتاً هرچه این معیار بیشتر باشد، بهتر است.
- زیرساخت‌ها: زیرساخت‌ها شامل جاده، بیمارستان، مدرسه، منابع انرژی و … هستند.
- سرمایه انسانی و پژوهش: این عامل به بودجه‌ای بستگی دارد که دولت یک کشور به دانش‌آموزان اختصاص می‌دهد. کیفیت مؤسسات و کارهای پژوهشی هم در افزایش نوآوری اثر دارند.
- مؤسسات: این شاخص در بر دارنده‌ی ثبات و امنیت سیاسی است و در صورتی که قدرتمند باشد، افراد یک کشور راحت‌تر می‌توانند کسب و کارهای تازه راه‌اندازی کنند.
- بازدهی خلاقیت: برندهای با ارزش بالا، طراحی صنعتی و ثبت محصولات تازه به پیشرفت این معیار کمک می‌کنند.
- بازدهی دانش و فناوری: ثبت اختراع‌های تازه، افزایش فعالیت مفید نیروی کار و میزان بودجه در حوزه‌ی نرم‌افزار به افزایش این معیار کمک می‌کند.
این هفت معیار در سنجش میزان نوآوری یک کشور نقش دارند و نمره‌ی نوآوری هر کشور ترکیبی از این عوامل است. ممکن است کشورهایی که نمره‌ی نزدیکی دارند، در زمینه‌های بسیار متفاوتی نوآور باشند.
آینده پژوهی و آینده نگری
نوآورانه‌ترین اقتصادهای جهان
اکنون دوازده سال است که کشور سوئیس در جایگاه نخست نوآوری قرار دارد و معمولا کشورهای سنگاپور، آمریکا و سوئد نیز جزو ده کشور برتر در این زمینه هستند. در سال ۲۰۲۲ میلادی، بالاترین شاخص نوآوری متعلق به کشور سوئیس و پس از آن، متعلق به کشور آمریکا بود. سوئد، بریتانیا و هلند هم به ترتیب رتبه‌ی سوم، چهارم و پنجم را به دست آوردند. برخی کشورها مانند کانادا در سال ۲۰۱۲ میلادی و ایرلند در سال ۲۰۱۸ میلادی از فهرست ۱۰ رتبه برتر خارج شده‌اند و این باعث شد تا کشورهایی مانند کره جنوبی و آلمان یکی از ۱۰ جایگاه برتر را بدست آورند.
شکل ۲- برترین کشورها از نظر نوآوری از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲
اکنون اقدامات کشورهای برتر در حوزه نوآوری را بررسی می‌کنیم.
شکل ۳- برترین کشورها از نظر نوآوری
-
سوئیس
سوئیس از نظر منابع طبیعی چندان غنی نیست؛ بنابراین تمام تمرکز و تلاش خود را بر روی تحقیق و پژوهش معطوف کرده است. بسیاری از بهترین دانشگاه‌ها و پروژه‌های علمی و آکادمیک در این کشور قرار دارند. آوازه‌ی این دانشگاه‌ها آن قدر بلند است که شرکت‌های بین‌المللی را به خود جذب کرده‌اند؛ زیرا کیفیت بالای دانشگاه‌ها به تربیت متخصصان عالی منجر می‌شود. در سال ۲۰۲۰ میلادی به ازای هر یک میلیون نفر، ۹۶۶ ایده و اختراع تازه در این کشور ثبت شد، در حالی که میانگین ثبت اختراع در اتحادیه اروپا ۱۴۶ اختراع به ازای یک میلیون نفر است. پارک نوآوری سوئیس سازمانی است که دنیای آکادمیک و تجارت را به هم پیوند می‌زند؛ برای همین دانشجویان و فعالان دنیای آکادمیک می‌توانند ایده‌هایشان را به دنیای تجارت بیاورند. پیوند پژوهشگران، افراد با استعداد و کارآفرینان زمینه را برای نوآوری در نوآورترین کشور دنیا فراهم می‌کند.
شکل ۴- شاخص نوآوری سوئیس در گذر زمان
-
ایالات متحده آمریکا
آمریکا از نظر زیرساخت بسیار پیشرفته است؛ بنابراین معمولا در شاخص نوآوری نمره‌ی بالایی دریافت می‌کند. همچنین دانشگاه‌های این کشور جزء برترین دانشگاه‌های جهان هستند و قوانین کشور به سود کارآفرینان، کسب و کارهای کوچک و استارت‌آپ‌هایی است که دنبال جذب سرمایه هستند.
با تعدیل تورم، میانگین رشد سالانه تحقیق و توسعه ایالات متحده برای نزدیک به دو دهه از متوسط رشد تولید ناخالص داخلی این کشور پیشی گرفته است. ۳٫۸ درصد رشد سالانه تحقیق و توسعه در مقایسه با میانگین رشد ۲٫۲ درصدی در تولید ناخالص داخلی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹٫
شکل ۵-شاخص نوآوری ایالات متحده در گذر زمان
-
سوئد
سوئد که امسال در مقام سوم نوآوری قرار داشت؛ از مدت‌ها پیش به خاطر قدرت استارت‌آپی خود بر سر زبان‌ها بوده است. برای نمونه استارت‌آپ اسپاتیفای که بزرگترین سرویس پخش موسیقی دنیا است؛ کار خود را در سوئد آغاز کرد و اکنون حدود ۵ هزار نفر کارمند دارد. همچنین سوئد با ویزای استارت‌آپ خود به افراد سراسر دنیا فرصت می‌دهد تا ایده‌هایشان را در این کشور شکوفا کنند. سوئد همچنین بر روی آموزش تأکید ویژه دارد و از زمانی که در سال ۱۸۴۲ میلادی آموزش را برای کودکان هفت تا سیزده ساله اجباری کرد، قدم بزرگی به سوی پیشرفت و نوآوری برداشت و از یک کشور فقیر با محوریت کشاورزی به یکی از پیشگامان نوآوری دنیا تبدیل شد. سوئد هر ساله ۳ درصد از میزان تولید ناخالص ملی کشور را روی پژوهش و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند تا هرچه بیشتر در زمینه‌ی نوآوری پیشرفت کند.
شکل ۶- شاخص نوآوری سوئد در گذر زمان
نوشته مرتبط: یا استارتاپ یا هیچی
-
بریتانیا
بریتانیا یکی از پیشگامان مؤسسات پژوهشی و تحقیقاتی دنیا است. با این که این کشور مدتی است از نظر علمی از کشورهایی مثل ژاپن و آمریکا عقب مانده است؛ اما دولت بریتانیا قصد دارد این عقب‌ماندگی را جبران کند و تا سال ۲۰۲۷ میلادی حدود ۲٫۴ درصد از تولید ناخالص ملی را به سرمایه‌گذاری بر روی توسعه و پژوهش اختصاص دهد. گزارش نوآوری دانشگاه کمبریج پیرامون نوآوری بریتانیا نشان می‌دهد بریتانیا در پایان سال ۲۰۲۰ میلادی دارای ۲۵ استارت‌آپ موفق با ارزش بیش از یک میلیارد دلار بود. حوزه‌ی استارت‌آپ این کشور رو به شکوفایی است. وبسایت تریدینگ‌ویو (TradingView) که محبوب‌ترین وبسایت معامله‌گران سراسر دنیا است، یکی از استارت‌آپ‌هایی است که در بریتانیا متولد شده است.
شکل ۷- شاخص نوآوری بریتانیا در گذر زمان
-
هلند
هلند یکی از بهترین کشورهای اروپا در زمینه‌ی نوآوری است و هلندی‌ها مخترع وایفای و بلوتوث هستند. رمز موفقیت هلندی‌ها این است که به آزمایش و تجربه کردن ایده‌های تازه علاقه دارند و با روشنفکری از ایده‌های نو استقبال می‌کنند. تا به حال ۱۳ استارت‌آپ بسیار موفق مثل فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایکیا (IKEA) از این کشور سر بر آورده‌اند. حمایت دولت از استارت‌آپ‌های این کشور در قالب کمک مالی است.
شکل ۸- شاخص نوآوری هلند در گذر زمان
-
کره جنوبی
کره جنوبی در سال ۲۰۲۱ میلادی از رده‌ی دهم برترین کشورهای حوزه‌ی نوآوری به رده‌ی پنجم صعود کرد و سال ۲۰۲۲ میلادی در رده‌ی ششم قرار گرفت. رشد اقتصادی و واردات مسیر نوآوری را برای این کشور هموار کرده‌اند و فعالیت کره جنوبی در صنعت خودروسازی، فولاد، تلویزیون و موبایل به پیشرفت آن کمک کرده است. دولت کره جنوبی به تازگی حمایت از استارت‌آپ‌ها را نیز آغاز و حتی وزارت استارت‌آپ را برای پیشرفت این هدف راه‌اندازی کرده است. دولت از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ میلادی میزان سرمایه‌گذاری استارت‌آپی خود را به قدری افزایش داد که استارت‌آپ‌ها موفق شدند بیشتر از سازمان‌های بزرگ کشور کارآفرینی کنند.
شکل ۹- شاخص نوآوری کره جنوبی در گذر زمان
-
سنگاپور
سنگاپور فضایی ایجاد کرده است که استارت‌آپ‌ها و نوآوری‌های بین‌المللی را به سوی خود جذب می‌کند. همچنین شرکت‌های قدیمی این کشور به فناوری‌های تازه روی آورده‌اند و در مسیر دیجیتالی شدن قرار گرفته‌اند. سنگاپور در نزدیکی کشورهای مهم آسیایی مانند چین و هند واقع شده و از رشد اقتصادی این کشورها تأثیر گرفته است. بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی با دیدن بستر آماده‌ی رشد سنگاپور به این کشور نقل مکان می‌کنند و کسب و کار خود را آن جا گسترش می‌دهند.
شکل ۱۰- شاخص نوآوری سنگاپور در گذر زمان
-
آلمان
آلمان کشور مهاجرپذیری است و همواره از ایده‌ها و روش‌های نوین استقبال می‌کند؛ بنابراین همیشه برای نوآوری آماده است. همچنین این کشور ثبات اقتصادی بالایی دارد که خود یکی از معیارهای افزایش نوآوری است. آلمان ۳٫۱۷ درصد از شاخص تولید ناخالص ملی خود را به تحقیق و توسعه اختصاص داده و از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۹ میلادی میزان بودجه برای نوآوری را با دو برابر افزایش از ۹ میلیون یورو به ۱۸٫۸ میلیون یورو رسانیده است.
شکل ۱۱- شاخص نوآوری آلمان در گذر زمان
-
فنلاند
فنلاند از نظر فناوری بسیار پیشرو است و بارها با اختراع‌های انقلابی خود، نوآوری‌اش را به دنیا ثابت کرده است. برای نمونه سال‌ها پیش از آن که اهمیت انرژی‌های تجدیدپذیر بر همه آشکار شود؛ فنلاند نخستین توربین بادی جهان را راه‌اندازی کرد. شرکت نوکیا و بازی انگری بردز (Angry Birds) هم ساخت فنلاند هستند و هر دو زمانی دنیا را تسخیر کرده بودند. فنلاند از نظر سرمایه‌ی انسانی، توانایی پژوهش، زیرساخت و پیچیدگی اقتصادی در وضعیت بی‌نظیری قرار دارد؛ از این رو معمولا جزء ده کشور برتر از نظر نوآوری است.
شکل ۱۲- شاخص نوآوری فنلاند در گذر زمان
-
دانمارک
دانمارک کشور کوچکی است و منابع طبیعی چندانی در اختیار ندارد؛ بنابراین باید برای کسب ثروت به فکر نوآوری باشد. نظام آموزشی دانمارک خلاقیت دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد و برای پژوهش و توسعه اهمیت زیادی قائل است.
شکل ۱۳- شاخص نوآوری دانمارک در گذر زمان
نتیجه گیری
پُر بی راه نیست اگر بگویم که نوآوری مقدس‌ترین کلمه‌ی دنیای امروز است. از نوآوری در آموزش و توانمندسازی کودکانمان برای نوآوری گرفته تا نوآوری شرکتی، نوآوری در محصول و خدمت، نوآوری در تبلیغات، نظام ملی نوآوری و هزاران مفهوم پسوندی و پیشوندی با نوآوری. همه‌ی چیزهایی که در بطن خود اهمیت یک چیز را فریاد می‌زنند:
یا نوآوری کنید یا بمیرید.
هر نوآوری در تلاش برای تصاحب قسمتی از آینده است. نوآوری می‌کنیم تا آینده‌ای متفاوت رقم بزنیم. آینده‌ای که در آن آدم‌های بیشتری بتوانند بهتر از قبل زندگی کنند و این قصه پایانی ندارد. مسابقه‌ای همیشگی میان ذهن‌های خلاق و عزم‌های جزم از یک سو و خفتگان بی مایه از سوی دیگر. اما یادمان باشد که همیشه فرصتی برای بیدارباش وجود دارد. آنچه آینده خواهد بود همین امروز و در همین عمل‌ها و بی عملی‌های ما نهفته است. زنگ بیدار باشی اگر باشد، دل زنده‌ای اگر باشد و کمری اگر به همت بسته شود، نوآوری ما را به آینده رهنمون خواهد شد. این ما و این میدان بازی آینده.
منابع:
www.switzerland-innovation.com
دیدگاهتان را بنویسید