کتاب تصویر آینده اثر فرد ال پولاک

اولین مطالعه فلسفی نظامندِ مرتبط با نقش «تصاویر آینده» در فرهنگ‌های گوناگون و در طول تاریخ را می‌توان در کتاب تصویر آینده اثر فرد ال پولاک (Frederik Lodewijk Polak) یافت.تصاویر آینده در آینده پژوهی

پولاک در این کتاب که در دهه ۱۹۵۰ نوشته شده است، تصورات آرمانی و معادی از آینده و رابطه آن‌ها با فرهنگ و افت‌ و‌ خیز  تمدن‌ها را بررسی کرد. پولاک به عنوان یک ایده‌آل گرای تاریخی مدعی است که «ایده یا ‌اندیشه»، مخصوصاً‌ اندیشه‌های معطوف به آینده، محرک‌های اصلی تاریخ هستند که نوع بشر را به قلمرویی «دیگر» هدایت می‌کنند. آینده نگاری اجتماعی

پولاک در پاسخ به نظریه‌ی تغییر تاریخی و فرهنگی «چالش‌ها و پاسخ‌های» آرنولد توینبی (Arnold Toynbee) نوشت:

تا زمانی که تصویر جامعه از آینده مثبت و رو‌ به‌ رشد است، فرهنگ جامعه رو به رشد و شکوفایی است و وقتی این تصویر رو به زوال بگذارد و سرزندگی‌اش را از دست بدهد، فرهنگ بقا پیدا نمی کند و از دست می‌رود….

روش های آینده پژوهی

فرد ال پولاک

پس سؤال نخست شرح چگونگی افت و خیز فرهنگ‌ها نیست، بلکه شرح ایجاد تغییرات موفقیت آمیز در تصاویر آینده است. وقتی پولاک بر مبنای فلسفه‌ی تاریخی‌اش به مطالعه دوران مدرن پرداخت، به نتیجه‌ی تکان دهنده‌ای رسید: به دلیل «مرگ آرام» تمام تصاویر معادی و آرمانی از آینده، تصاویر آینده در دنیای مدرن دچار «جابجایی شدید» شده‌اند.

پولاک بر این باور بود که این گذر از دوران مدرن به دوران پسامدرن که شاید بتوان به بهترین وجه آن را زمان آخر یا مرحله آخر نامید، به دلیل تغییر در معنویات است که این خود ناشی از تخریب کل تصاویر آینده است. به علاوه، برای اولین بار در تاریخ تمدن غرب هیچ شوقی برای درک تصویرهای نو از آینده وجود ندارد. در واقع، بر خلاف تمام اعصار قبل، این دوره حمله پرخاشگرانه‌ای علیه تصاویر آینده انجام داده است. انسان قرن بیستمی ‌به صورت فعال، جامعه و تمدن «بدون آینده‌ای» را دنبال می‌کند.

آینده پژوهی

نوشته مرتبط: جایگاه تصاویر آینده در آینده پژوهی

در این اثر گرانبها صرف نظر از ادعاهای تحقق نایافته در مورد زوال غرب که حداقل هنوز نشانه‌های جدی از آن نمی‌بینیم، نویسنده به درستی بر نقش تصاویر آینده در ساخت و پیشرفت تمدن‌ها و فرهنگ‌ها اشاره کرده است.

آخر آن‌که هر چند این کتاب حدود ۶۰ سال پیش نگارش یافته است اما هنوز خواندن آن برای پژوهشگران حوزه آینده نگاری اجتماعی، تغییرات اجتماعی و توسعه می‌تواند بسیار آموزنده باشد.