با توجه به اهمیت روزافزون آینده، دو رویکرد برای مطالعه‌ی آینده شامل رویکرد اکتشافی و رویکرد هنجاری وجود دارد. روش رویکرد اکتشافی بر اساس نگاه سنتی مطالعه روندهای کنونی و امتداد آن به آینده شکل گرفته است درحالی‌که روش رویکرد هنجاری عموماً بر اساس تفکر جمعی و شکل‌دهی به آینده بر اساس نظرات گروه ذی‌نفعان می‌باشد. روش تحلیل تأثیر بر روند
یکی از روش‌های مبتنی بر رویکرد هنجاری، روش تحلیل تأثیر بر روند است که تأثیر رویدادهای مختلف بر ادامه روند بررسی می‌شود.
باید در نظر داشت که آینده نتیجه اندرکنش ۴ عامل ذیل می‌باشد:
• روندها: روندها یا همان “تغییرات منظم در داده‌ها یا پدیده‌ها در خلال زمان” بر پیوستگی تاریخی و زمانی تأکید دارند و از گذشته آغاز شده و تا آینده ادامه دارند.
• رویدادها: برخلاف روند، رویدادها که حاصل یک اتفاق هستند بر گسستگی تاریخی تأکید دارند و به شدت بر روندها و آینده تأثیرگذارند.
• تصاویر: برداشت و خواست افراد و گروه‌های گوناگون از آینده
• اقدامات: آنچه بر اساس تصاویر بازیگران مختلف از آینده پدید می‌گردد.
تحلیل روند آینده پژوهی
در روش تحلیل تأثیر بر روند ابتدا روندها شناسایی می‌شوند و سپس به بررسی اینکه چه رویدادهایی این روندها را تقویت یا تضعیف می‌کنند، تأثیر روندها بر آینده در چه زمانی اتفاق می‌افتد و اینکه تضعیف و تقویت روندهای فعلی منجر به چه تغییراتی در آینده می‌شود، می‌پردازد.
شرح روش
تحلیل آینده پژوهانه
روش‌های سنتی پیش‌بینی به دلیل اینکه نیروهای سازنده آینده را همان نیروهای سازنده گذشته می‌دانند در برابر بسیاری از تغییرات و روندها غافلگیر می‌شوند اما در روش تحلیل تأثیر بر روند پایگاه داده‌هایی از رویدادهای بالقوه کلیدی، احتمال مربوط به هر رویداد و تأثیر هر رویداد ایجاد می‌شود.
آینده پژوهی
فرآیند روش
آینده پژوهی و آینده نگاری
گام اول: شناسایی روند
در این گام بر مبنای داده‌های تاریخی، روندها شناسایی و ترسیم می‌شوند، لذا این گام مبتنی برداده‌های کمی می‌باشد.
گام دوم: شناسایی تأثیرات بالقوه بر روند
در این گام تلاش می‌شود تا رویدادهای بالقوه تأثیرگذار بر روند شناسایی شود لذا این گام مبتنی بر قضاوت خبرگان است.
این گام شامل سه مرحله‌ی ذیل می‌باشد:
- شناسایی رویدادهای تأثیرگذار: فهرستی از رویدادهای تأثیرگذار شناسایی و تهیه می شود. روش گردآوری رویدادها می‌تواند دلفی، نظرخواهی، طوفان فکری، پانل خبرگان و یا…باشد.
- شناسایی احتمال و زمان وقوع رویداد: هر رویداد در هر زمان با یک احتمال مشخص رخ می‌دهد بنابراین تابع احتمال وقوع رویداد تابعی از زمان می‌باشد. به‌این‌ترتیب فهرستی شامل زمان‌های وقوع هر رویداد تهیه می‌شود.
- شناسایی تأثیر و زمان وقوع رویدادها: تأثیر رویداد بر روندها تابع زمان است به این منظور به بررسی اینکه این رویداد در چه زمان شروع به تأثیرگذاری بر روند می‌کند، این تأثیر در چه زمانی ماکزیمم می‌شود و کی به پایان می‌رسد، می‌پردازیم.
پانل خبرگان در آینده پژوهی
گام‌های اجرایی جهت استفاده از روش تحلیل تأثیر بر روند X
آینده پژوهی و روش مطالعات آینده
- تعیین تیم تحقیقاتی شامل متخصصین روش تحلیل روند و متخصصین حوزه‌ی X
- شناسایی رویدادهای تأثیرگذار بر روند X توسط تیم تحقیقاتی
- تعیین احتمال وقوع هر یک از رویدادها توسط تیم
- تعیین میزان تأثیر هر یک از رویدادها بر روند X
- تعیین رویدادهای بالقوه کلیدی و اصلاح روند
منبع نوشته: کتاب بررسی و شناخت روش های مطالعه آینده، نویسنده: روح الله قدیری، ناشر: مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
دیدگاهتان را بنویسید