بی تفاوتیم چون آینده مشترکی نداریم

بی تفاوتی، بی خیالی، شانه بالا انداختن و گذشتن از کنار مسائلی که به آنها مبتلاییم. به راستی چرا تا نوبت به خود ما نرسد و مصائب و دردها سراغ خود ما نیایند، هیچ چیز برایمان مهم نیست؟ این روزها ذهنم مشغول این قضیه بود. می‌خواستم بدانم تا کجا می‌توانیم بایستیم و تماشا کنیم. آیا همیشه من مشاهده‌گر خواهم بود. آیا همیشه این من هستم که در میان روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها اخبار گرسنگی و بی خانمانی برخی آدم‌ها را می‌شنوم؟ آیا همیشه این من هستم که در حالی که به یک آهنگ ملایم گوش می‌دهم و به صندلی تکیه داده‌ام خبر خودسوزی یک انسان را می‌خوانم؟ بی تفاوتی اجتماعی

پدیده‌ای مانند بی­ تفاوتی اجتماعی، بیانگر بی ­احساسی، بدبینی، بی­ میلی و به عبارت بهتر نوعی افسردگی اجتماعی (social depression) است. از این رو در منظری آسیب شناختی، بی­ تفاوتی در جامعه نوعی بیماری اجتماعی شناخته می ­شود همانگونه که در نقطه مقابل آن، هرگونه اعتنای اجتماعی و نوع دوستی در حیات فردی و اجتماعی، نشانه پویایی و سلامت اجتماعی (social health) است (۱).

بی تفاوتی اجتماعی

آینده پژوهی

وقتی جامعه‌ای بی‌تفاوت است، دچار بیماری است. هرچند از این منظر نه نهاد خاصی مقصر صد در صد است و نه می‌توان آن‌ها را به کل مبرا دانست، اما جدای از این به دنبال مقصر گشتن، بیشتر از هر چیزی علاج این بیماری مدنظر است. به نظر نگارنده، شاید پر رنگ کردن اشتراکات بتواند راه علاجی باشد. اما کدام قسم از مفاهیم و نمودهای خارجیشان می‌توانند برای یک جامعه ناهمسان و در حال گذار مانند جامعه ایرانی، به معنای واقعی ایجاد نقاط اشتراک نمایند.

اگر مبنا را بر مشترکات فرهنگی و تاریخی بگذاریم، قومیت ها، نژادها و زبان‌های مختلف، تفاوت های مذهبی، آرای متکثر سیاسی، دگرگونی های کاملا مشهود بین نسلی و برخی بدخواهی‌های خارجی، مانع از انسجام در هویت بر مبنای مشترکات تاریخی می شود.

هر چند نمی توان قدرت هویت ملی را نادیده گرفت، اما به عنوان یک آینده پژوه یک راه حل را در دست گذاشتن بر روی مشترکات منبعث از آینده می دانم. چشم اندازهای مشترک، اهداف مشترک و تصاویر مشترک از آینده، شاید بتوانند منجر به انسجام در هویت و نهایتاً بهبود بیماری بی تفاوتی در جامعه شوند. جامعه ای که زمان آگاه است، به اهمیت آینده (منظور همان مفهومی است که تمامی برنامه ریزی‌های ریز و درشت ما برای رسیدن به نقطه ای در آن انجام می شوند) واقف است و یک تصویر مشترک جمعی در آن پذیرفته شده است، معیاری دارد که به دور از همه تعصبات قومی، نژادی، مذهبی و … می‌تواند رفتار حال خود را با آن بسنجد.

بی تفاوتیم چون آینده مشترکی نداریم

بی تفاوتی اجتماعی

آینده پژوهی

از این منظر یکی از اهداف آینده‌پژوهی را می‌توان ساخت تصاویر مشترک از آینده برای جامعه دانست. هدفی که تحقق آن نیاز به مطالعات میان رشته‌ای عمیق دارد.

۱) محسنی تبریزی، علیرضا؛ صداقتی فرد، مجتبی (۱۳۹۰)، پژوهشی درباره بی تفاوتی اجتماعی در ایران، جامعه شناسی کاربردی، شماره سوم، صفحات ۱ تا ۲۲.