ارزش-زمان، یک مفهوم جدید از ارزش است که در جامعه اطلاعاتی آینده، جایگزین ارزش مادی جامعه صنعتی خواهد شد. اگر کار فیزیکی در جامعه صنعتی منجر به تولید ارزش می‌شود، در جامعه اطلاعاتی کار ذهنی انسان منجر به تولید ارزش خواهد شد. بنابراین هدف غایی جامعه اطلاعاتی، انسان و توانایی‌های ذهنی و فکری اوست.
این مفهوم، چارچوب اصلی سبک و سیاق اقدام و عمل را در جامعه آینده تعیین خواهد کرد. ارزش-زمان، ارزشی است که انسان‌های تجهیز شده به ابزار تمهید شده در جامعه اطلاعاتی با بهره‌برداری هدفمند از زمان‌های آینده ایجاد می‌کنند. به عبارت دیگر، هر انسانی در جامعه اطلاعاتی، هدفی را بر یک بوم نامرئی از آینده خود طراحی می‌کند و تلاش می‌کند به آن دست یابد و در این راه از مساعدت نهادینه شده در جامعه اطلاعاتی برای آحاد اعضای آن بهره‌مند می‌شود. ماسودا، ارزش تولید شده در این فرایند را «ارزش- زمان» نامیده است.
زمان یک مفهوم انتزاعی و غیرمستقیم است. در حقیقت زمان نزد ما، اندازه گیری گذر زمان است. اما اگر این گذر زمان به عنوان طول زندگی یک فرد که برای رسیدن به خواسته‌هایش صرف می‌کند در نظر گرفته شود، زمان ذاتاً تولید ارزش می‌کند. همانطور که ذکر شد، این ارزش در جامعه اطلاعاتی، جایگزین ارزش مادی در جامعه صنعتی می‌شود.
کامپیوتوپیا: آرمانشهر ماسودا
جامعه اطلاعاتی در نظر ماسودا با آنچه امروزه تعریف شده است، کاملاً متفاوت است. مدل ذهنی ماسودا مبتنی بر این باور است که نیروی پیشران تغییرات اجتماعی و اقتصادی تولید ارزش اطلاعات و نه ارزش مادی است. به خصوص فناوری رایانه نه تنها کار ذهنی انسان را جایگزین و تقویت خواهد کرد، بلکه منجر به تولید انبوه دانش روشمند می‌شود. ابزارآلات اطلاعاتی شامل شبکه‌های اطلاعاتی و پایگاه‌های داده، جایگزین کارخانه -به عنوان نماد اجتماعی- می‌شوند و مرکز تولید و توزیع کالاهای اطلاعاتی خواهند شد. مرزهای دانش فردا، در مقابل مرزهای فیزیکی و مادی گذشته، بازارهای پرظرفیت آینده را شکل خواهند داد. صنایع فکری، صنایع پیشرو خواهند بود.
هم‌چنین ماسودا ادعا می‌کند در جامعه اطلاعاتی، اقتصاد تبادلی به اقتصاد هم‌افزا تبدیل خواهد شد. با تغییر ساختارهای اجتماعی، اصل هدف جایگزین دست نامرئی لسه‌فر (عدم دخالت) در اقتصاد خواهد شد. نهادهای داوطلبانه، به عنوان رهبران پیشتاز توسعه اجتماعی و اقتصادی، سازمان‌های عمومی و خصوصی می‌شوند. اصل هم‌افزایی و اصل منافع اجتماعی جایگزین حداکثر کردن سود به عنوان اخلاق غالب خواهند شد. در نتیجه یک جامعه افقی و چند مرکزی به جای یک قدرت مرکزی و طبقات سلسله مراتبی شکل خواهد گرفت. تحقق «ارزش- زمان»، که تلاش برای به ثمر رساندن فرد فردِ انسان‌های موجود است، جایگزین دولت رفاه خواهد شد.
تاریخ نشان می‌دهد تغییرات اجتماعی از این نوع به سادگی ممکن نیست. ویل و آریل دورانت در مقدمه کتاب درس‌هایی از تاریخ می‌نویسند: «تاریخ شناخته شده نشان می‌دهد که سلوک بشری و رفتار انسان‌ها تغییرات اندکی داشته است. ابزارها و لوازم تغییر می‌کنند، اما سرشت‌ها و سرنوشت‌ها ثابت باقی می‌مانند».
نوشته مرتبط: آرمانشهر، ویرانشهر، آینده پژوهی
شش ویژگی آرمانشهر
اما آرمانشهر حتی اگر محقق نشود، می‌تواند مسیر آینده را روشنی بخشد. ماسودا به منظور تبیین ایده جامعه اطلاعات، آرمانشهری به نام کامپیوتوپیا –اتوپیایی کامپیوتر مبنا– تبیین کرده است. وی در تعمیم نظریه اصلی «آدام اسمیت»، شش ویژگی آرمانشهر خود را این گونه تبیین کرده است:
۱. در این دیدگاه، هر شهروند کامپیوتوپیا، اهمیت ارزش-زمان و جایگزینی آن را با ارزش‌های مادی جامعه صنعتی پیشین درک کرده است و از زمانی که در اختیار دارد به منظور تحقق بخشیدن آینده مطلوب خود استفاده بهینه و حداکثری خواهد کرد.
۲. در کامپیوتوپیا، آزادی تصمیم‌گیری و تساوی در بهره‌برداری از فرصت‌ها وجود دارد. به عبارت دیگر شهروندان این آرمانشهر در واقعیت بخشیدن به ارزش-زمان از فرصت مساوی برخوردارند.
۳. در این آرمانشهر، مشارکت شهروندان در اجتماع‌های داوطلبانه گوناگون افزایش خواهد یافت. گسترش قدرت فرآوری اطلاعات، بشر را از زحمت معیشت رها خواهد کرد.
۴. در کامپیوتوپیا، جوامع هم‌افزای وابسته به یکدیگر گسترش خواهند یافت. یک جامعه هم‌افزا جامعه‌ای است که در آن افراد و گروه‌ها برای رسیدن به اهداف مشترکی که توسط جامعه برای همگان تعیین شده مشارکت می‌کنند.
۵. در آن‌جا جوامع وظیفه محور بدون نیاز به قدرت بالاتر تحقق خواهند یافت. جامعه هم‌افزاینده، جامعه‌ای است که استقلال فردی هماهنگ با نظم گروهی دارد.
۶. هدف کامپیوتوپیا، تولد دوباره هم‌افزایی ربوبی انسان به عنوان مخلوق برتر است. ماسودا می‌گوید تولد مجدد روحانی انسان، وابسته به تلاش انسان و فیض پروردگار است.
برگرفته از: گزارش تصویری از ایده جامعه اطلاعات (تأثیر فناوری بر توسعه انسانی)، دفتر مطالعات بنیادین حکومتی
۰ دیدگاه