خانم دکتر گوهری نژاد را مدت کوتاهی است که می‌شناسم، اما همین آشنایی کوتاه تاکنون ثمرات زیادی برای بنده داشته است. هم در اخلاق کاری و هم در حوزه آینده‌پژوهی بسیار از ایشان آموختم. در حال حاضر خانم دکتر گوهری نژاد عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران هستند و مطمئن هستم که با وجود ایشان و همکاران گرانقدرشان و همچنین دانشجویان عزیزی که در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند، گفتمان آینده‌پژوهی در حوزه پزشکی و سلامت کشور بیش از گذشته رشد خواهد کرد. ایشان به بنده لطف داشتند و رساله دکتری خودشان را سخاوتمندانه در اختیارم قرار دادند تا با شما خوانندگان عزیز به اشتراک بگذارم. به رسم امانت و صرفاً جهت یادگیری از این رساله پربار استفاده خواهیم کرد و متعهد هستیم که در صورت استفاده در نوشتارهایمان به آن ارجاع دهیم.
در ادامه چکیده این رساله و فایل آن آمده است. برای ایشان آرزوی سلامتی و موفقیت هر روزه داریم.
آینده پژوهی و آینده نگاری
چکیده
مقدمه: موفقیت جامعه‌ی بشری در بهبود نظام بهداشتی درمانی و تأمین اجتماعی، جهان را در آستانه‌ی سالمندی قرار داده است. هر چند مواجهه‌ی کشورهای مختلف یا پدیده سالمندی جمعیت به نسبت توسعه یافتگی، با تقدم و تأخر زمانی همراه است ولی افق‌های آتی حکایت از آن دارد که نحوه‌ی مراقبت سالمندان نگرانی عمده‌ی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران خواهد بود. بنابراین، ضروری می‌نماید که برای مواجهه‌ی مؤثر با این پدیده از هم‌اکنون اقدامات اساسی به‌عمل آید. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف آینده‌نگاری مراقبت‌های سالمندی در ایران طراحی و اجرا گردید. انتظار می‌رود نتایج این پژوهش، ضمن شناساندن چالش‌های وضعیت فعلی مراقبت‌های سالمندی در ایران، سناریوهای متنوعی در اختیار سیاست‌گذاران و سازمان‌های مسئول ارائه‌ی مراقبت‌های سالمندی قرار دهد.
روش: این پژوهش، یک مطالعه‌ی آینده‌نگاری با تلفیق دو رویکرد هنجاری و اکتشافی و روش سناریو منطق شهودی است که در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ صورت گرفت. این پژوهش از نظر هدف، اکتشافی-هنجاری و از لحاظ فرایند طراحی به آن دلیل که متکی بر دانش ضمنی مشارکت‌کنندگان است، کیفی و از بعد نتایج، پژوهشی کاربردی است. برای انجام این پژوهش سه مرحله‌ی مجزا براساس سه فاز سناریونگاری منطق شهودی طراحی گردید. مرحله‌ی اول که به‌منظور شناسایی پیشران‌های کلیدی آینده‌ی مراقبت سالمندی صورت گرفت مشتمل بر ۴ گام مجزا (مطالعه‌ی تطبیقی، تحلیل اسناد بالادستی، مطالعه‌ی وضعیت فعلی مراقبت سالمندی و تحلیل روند) است. مرحله‌ی دوم، اولویت‌بندی و رتبه‌بندی پیشران‌های شناسایی شده براساس دو معیار عدم‌قطعیت و پتانسیل تأثیرگذاری است. مرحله‌ی سوم که در فرایند سناریوسازی از آن با عنوان سنتز نیز نام برده می‌شود مشتمل بر شناسایی منطق سناریوها، تحلیل داینامیکی مؤلفه‌های کلیدی هر سناریو، نگارش ادبی هر سناریو و اعتباریابی سناریو است. مشارکت‌کنندگان در هر سه مرحله‌ی پژوهش ترکیبی از ذی‌نفعان کلیدی در سه سطح فرادستان، همکاران و فرودستان (Macro. Moso. Micro) بودند که بتوانند اطلاعات کامل و متنوعی از موضوع مورد بررسی ارائه دهند. بر این اساس، شرکت‌کنندگان با روش نمونه‌گیری مبتنی برهدف و با حداکثر تنوع انتخاب شدند. از روش‌های تحلیل تماتیک، چارچوبی، تحلیل STEEP و تحلیل داینامیکی در مراحل مختلف پژوهش استفاده شد. در طی انجام مطالعه موارد اخلاقی رعایت و مجوز اخلاق از کمیته‌ی اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران اخذ شد.
نتایج: یافته‌های مرحله‌ی تحلیل اسناد نشان داد که توجه به سالمندان در قوانین و اسناد بالادستی مغفول واقع شده است و تنها دو سند سیاسی ویژه‌ی سالمندان در کشور تدوین شده است. نتایج مطالعه‌ی کیفی متشکل از ۵ چالش اصلی “سیاست‌گذاری”، “دسترسی”، “زیرساخت‌های فنی”، “یکپارچگی و هماهنگی” و “زنجیره‌ی مراقبت سلامت” در وضعیت فعلی مراقبت‌های سالمندی در کشور بود. تحلیل روندهای اجتماعی، اقتصادی، تکنولوژیکی، زیست‌محیطی و سیاسی به همراه مراحل قبلی منجر به شناسایی ۶۱ فاکتور بر آینده‌ی مراقبت‌های سالمندی شد. در مرحله‌ی سنتز با ترکیب نتایج به‌دست آمده از مراحل قبلی و رتبه‌بندی پیشران‌های کلیدی توسط خبرگان و سپس جایگذاری در ماتریس سناریو، دوعدم‌قطعیت کلیدی با نام “پاسخگویی” و “فناوری” از درون داده‌ها انتظام و انتزاع یافت. سپس براساس این دو عدم‌قطعیت کلیدی ۴ سناریو با نام‌های “آغاز یک تحول”، “معمولی‌های قهرمان”، “در اسارت تکنولوژی” و “یک پارادایم منسوخ” شکل گرفت. نتایج اعتبارسنجی انجام شده در خصوص سناریوهای فوق بیانگر آن است که سناریوهای معمولی‌های قهرمان و آغاز یک تحول با درجه‌ی احتمال بالاتری قابل وقوع است.
نتیجه‌گیری: سالمندی فرایندی طبیعی و غیرقابل اجتناب در زندگی بشر است که نمی‌توان آن را متوقف نمود، اما می‌توان از طریق مداخلات آگاهانه تا حد ممکن آن را به تأخیر انداخت. یافته‌های این مطالعه نشان داد که نظام فعلی مراقبت‌های سالمندی پاسخگوی نیازهای سالمندان و خیل عظیم سالمندان در آینده نمی‌باشد و برای اینکه بتواند پاسخگوی نیازهای اختصاصی سالمندان آینده باشد نیازمند یک بازطراحی و بازسازماندهی با در نظر گرفتن تمامی ابعاد و مؤلفه‌های تأثیرگذاری است که تاکنون مدنظر سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان نبوده است. از اینرو بایستی کلان‌روندهای حوزه‌ی علم و فناوری و نیز تغییرات پارادایمی دانش پزشکی را رصد کرده و با تدوین راهبردهای کنش‌پذیر، بنیان‌برافکن و مرزشکن، با پذیرش انقلاب دیجیتالی و اطلاعاتی مسیر لازم برای تبدیل شدن نظام سلامت از بیمار-محور به تندرستی-محور را مهیا کرد. کاربست نتایج این پژوهش می‌تواند گزینه‌های معقولی برای مداخلات اثربخش و پیاده‌سازی مراقبت‌های نوآورانه در اختیار ذی‌نفعان و نقش‌آفرینان حوزه‌ی مراقبت سالمندی قرار دهد.
کلمات کلیدی: آینده نگاری، مراقبت‌های سالمندی، سناریو، ایران
سناریو در آینده پژوهی
لینک دانلود رساله دکتری با موضوع: آینده‌نگاری مراقبت‌های سالمندی با تکنیک سناریو
روش‌های آینده پژوهی
همچنین شما می‌توانید از طریق دو لینک زیر به رساله‌های دیگر دسترسی داشته باشید.
رساله دکتری آینده پژوهی
رساله دکتری آینده پژوهی
دیدگاهتان را بنویسید