ZIRIUS مرکز پژوهشی دانشگاه اشتوتگارت آلمان در مطالعات میان رشتهای ریسک و نوآوری است. هدف این مرکز پژوهشی همان طور که در وب سایت آن آمده است، ایجاد پلی میان رشتههای دانشگاهی مختلف به منظور انجام پروژههای تحقیقاتی مسئله محور و بهرهگیری از توان میانرشتهای در حل چالشهای پیچیده است.
ZIRIUS در سال ۲۰۱۲ و پس از ادغام ZIRN (یک مرکز پژوهشی دیگر در همین دانشگاه) در آن، تأسیس شد. نگاه ZIRIUS به تغییرات اجتماعی و فناورانه به مثابه فرایندهایی حاصل از تعاملات پویا میان سیستمهایی چون سیستمهای فناورانه، حکومتی، اجتماعی، عوامل انسانی و … است. بنابراین در بررسی هر تغییر به سراغ گروههای مختلف از خبرگان در رشتهها و زمینههای مختلف میرود تا بتواند به دیدگاهی درست در برخورد با این تغییرات دست یابد.
از این منظر در هر پروژه تحقیقاتی ممکن است به منظور تحلیل اثرات اجتماعی به سراغ خبرگان علوم اجتماعی برود، برای تحلیلهای اقتصادی و مالی از اقتصاددانان کمک بگیرد و تغییرات تکنولوژیک را با مراجعه به دانشمندان علوم طبیعی و فنی پیگیری کند. در چنین شرایطی، حل هر معضل و روبرو شدن با هر چالشی در یک چارچوب میان رشتهای انجام میشود.
اساس کار نرم افزار سناریو ویزارد
نرم افزار سناریو ویزارد (ScenarioWizard) در این مرکز پژوهشی توسعه یافت. شاید بتوان گفت ساخت این نرم افزار برای تسهیل در امر پردازش اطلاعات کیفی در پروژههایی است که ماهیت میان رشتهای دارند و نیاز است تا نظرات خبرگان که مشخصا دادههای کیفی هستند در پروژههای آینده نگاری به کار گرفته شوند. اساس کار این نرمافزار بر مبنای ماتریسهای اثر متقاطع (CIB) است. این ماتریسها به منظور استخراج نظر خبرگان در مورد اثر احتمال وقوع یک حالت از یک توصیفگر بر روی حالتی از توصیفگر دیگر در قالب عبارتهای کلامی مورد استفاده قرار میگیرند و نهایتاً با محاسبه اثرات مستقیم و غیر مستقیم حالتها بر روی یکدیگر، سناریوهای سازگار پیش روی سیستم مورد مطالعه استخراج میشوند. برای درک بهتر نحوه کار نرم افزار مثالی فرضی را در زیر مرور می کنیم:
مرحله اول (پنل خبرگان):
در این مرحله پنل خبرگان (expert panel) تشکیل میشود. معمولا در پروژههای آینده نگاری، این پنل بین ۱۲ تا ۲۰ عضو دارد که بسته به پروژه میتواند کمتر یا بیشتر از این تعداد نیز در نظر گرفته شود. تشخیص خبرگی افراد برای شرکت در پنل خود یک مسئله مهم است که به مواردی مانند تجربه افراد، سواد آکادمیک آنها، میزان اثرگذاری آنها روی پروژه و … بستگی دارد.
مرحله دوم (مشخص کردن توصیفگرهای مسئله):
بعد از دعوت از افراد به منظور شرکت در پنل و تشکیل اولین جلسه از پنل خبرگان ضمن تشریح کامل اهداف پروژه و هدف از تشکیل پنل خبرگان در راستای ایجاد جو مناسب همفکری، از اعضا پنل خواسته میشود تا مهمترین توصیفگرهای مسئله مورد پژوهش را مشخص نمایند. برای مثال، اگر ما بخواهیم در زمینه آینده روابط ایران و عربستان به سناریونگاری بپردازیم ممکن است چنین توصیفگرهایی شناسایی شوند: قیمت نفت، روابط و مناسبات بین المللی، رابطه ایران و آمریکا، مسائل مربوط به یمن، مناقشات مذهبی و …. به طور معمول در هر پروژه آینده نگاری بین ۱۰ تا ۲۰ توصیفگر شناسایی می شوند.
توصیفگرها در ویزارد
مرحله سوم (مشخص کردن حالتهای احتمالی هر توصیفگر):
پس از شناسایی توصیفگرها از اعضای پنل خواسته میشود تا حالتهای احتمالی پیش روی هر توصیف گر را در قالب عبارات کلامی مشخص کنند. برای مثال برای توصیفگر قیمت نفت می توان حالات شوک نفتی، پایین تر از قیمت نوشابه و قیمت متعادل را در نظر گرفت. هر توصیفگر میتواند چندین حالت احتمالی داشته باشد.
مرحله چهارم (بررسی اثر وقوع):
از اعضای پنل خواسته میشود تا اثر وقوع حالت x از توصیفگر X را بر روی حالت y از توصیفگر Y به صورت کلامی بیان کنند. این اثر میتواند از اثر خیلی زیاد تا اثر بسیار ناچیز در یک طیف قرار بگیرد.
مرحله پنجم (قرار دادن اثرات روی طیف عددی):
در نهایت اثرات شناخته شده در مرحله قبل بر روی یک طیف عددی از ۳ تا ۳- قرار گرفته و وارد ماتریس میشوند. این ماتریس به نرم افزار میدهند و خروجیهای نرم افزار تحلیل میشوند.
نوشته مرتبط: نقدی بر روش سناریو در آینده پژوهی
باید دقت داشت که در فرایند انجام این پژوهش مهمترین قسمتها کارکردن با خبرگان و استخراج ذهنیت آنها یعنی همان چهار مرحله کیفی ابتدایی هستند که دقت و وسواس پژوهشگر را میطلبند. بعد از آن کمی کردن و تشکیل ماتریس و پردازش دادهها به وسیله نرمافزار، کار آسانی خواهد بود.
برای نصب این نرم افزار به NET Framework 3.5 نیاز است و اگر این فریمورک روی سیستم شما موجود باشد، برای نصب سناریو ویزارد هیچ مشکلی نخواهید داشت و در کمتر از یک دقیقه نرمافزار روی سیستم شما نصب خواهد شد. محیط کاربردی نرمافزار ساده است. شما میتوانید در این نرمافزار، ماتریسهای CIB را تشکیل داده، آنها را تحلیل و در نهایت لیستی از سناریوهای استوار به دست آورید. هر سناریو ترکیبی از حالات مربوط به توصیفگرها است. برای مثال اگر ما در کل ۳ توصیفگر داشته باشیم که هر کدام به ترتیب ۳، ۴ و ۲ حالت داشته باشند در نهایت ۳*۴*۲= ۲۴ سناریوی ممکن خواهیم داشت. از این سناریوهای ممکن، تعدادی را نرمافزار به عنوان سناریوهای استوار تشخیص خواهد داد.
نکته آخر اینکه این نرم افزار تا کنون در پروژهها و پژوهشهای متعددی در زمینه های گوناگونی چون آموزش، سلامت، فناوری، تغییرات اجتماعی، تغییرات آب و هوایی، نظامی و … مورد استفاده قرار گرفته است.
برای دریافت نرمافزار یا مشاوره پیرامون استفاده از آن می توانید از طریق صفحه دانلود نرم افزار سناریو ویزارد اقدام نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید