چرخ یا حلقۀ آینده، روشی است برای شناسایی و دسته‌بندی پیامدهای درجه اول، دوم و سوم روندها، رویدادها، موضوعات نوپدید و تصمیم‌های محتمل آینده. این روش در سال ۱۹۷۱ توسط جروم سی، گلن (Jerome C.Glenn) که در آن زمان دانشجوی مدرسه عالی انتاکیه – دانشگاه انتاکیه نیوانگلند (Antioch University New England) امروز- بود، ابداع شد و از طریق کارگاه‌های آماده سازی برنامه آموزشی دوره آینده پژوهی در دانشکده آموزش دانشگاه ماساچوست، در اوایل دهه ۷۰ میلادی، رواج یافت. کمی بعد مشاوران و مربیان آینده پژوهی از این روش برای جلب مشارکت شرکت‌کنندگان در کارگاه‌های مربوط به پیامدهای آینده و تصمیم‌گیران در فرایند تحلیل سیاست و پیش‌بینی استفاده کردند.

این روش برای نخستین بار در بهار ۱۹۷۲ وارد کتاب‌ها و نشریات شد. انواع دیگر حلقه آینده را حلقه اجرا (Implementation wheel)، حلقه تأثیر (Impact wheel)، نگاشت ذهنی (Mind mapping) و شبکه سازی (Webbing) می‌نامند. آینده پژوهان، این روش‌ها را در موقعیت‌های بسیاری به کار برده‌اند. هر چند چرخ آینده روشی ساده و تنها نیازمند یک برگ کاغذ سفید، یک خودکار و یک یا چند ذهن خلاق است، اما یکی از قدرتمندترین روش‌های کشف آینده به شمار می‌آید.

هم‌اکنون آینده پژوهان، استادان دوره‌های آینده پژوهی، برنامه‌ریزان شرکتی و مشاوران سیاست عمومی در سراسر دنیا از حلقه آینده استفاده می‌کنند تا به شناسایی مشکلات و فرصت‌های بالقوه و محصولات، خدمات و بازارهای جدید کمک کنند و تاکتیک‌ها و راهبردهای بدیل را ارزیابی نمایند.

توصیف روش چرخ آینده در آینده پژوهی

حلقه آینده روشی برای سازماندهی تفکر و پرسش درباره آینده است؛ نوعی توفان فکری منظم. نام یک روند یا رویداد را وسط یک برگ کاغذ می‌نویسیم. سپس پره‌های کوچکی شبیه پره‌های چرخ از مرکز به سمت بیرون رسم می‌کنیم. تأثیرات یا پیامدهای اصلی (درجه اول) را در انتهای هر پره می‌نویسیم. آن‌گاه تأثیرات درجه دوم همه تأثیرات اولیه را رسم می‌کنیم که دومین حلقه را تشکیل می‌دهند. این کار تا جایی ادامه می‌یابد که تصویر معناداری از پیامدهای روند یا رویداد آشکار شود.

رایج‌ترین موارد استفاده از حلقه آینده عبارتند از:

– تفکر درباره تمام تأثیرات ممکن روندهای جاری یا رویدادهای بالقوه آینده.

– سازماندهی افکار درباره رویدادها یا روندهای آینده.

– خلق پیش بینی در درون سناریوهای بدیل.

– نشان دادن روابط متقابل پیچیده.

– نمایش سایر مطالعات آینده.

– ایجاد مفاهیم چندگانه از مفهوم اولیه روند یا رویداد.

– معرفی آینده اندیشی در بافتار گروهی.

– جلب مشارکت شرکت‌کنندگان در کارگاه ها برای تفکر دسته جمعی درباره آینده.

– پرورش دیدگاه آینده آگاهانه.

– کمک به توفان فکری گروهی.

– کمک به پیشگیری از حیرت زدگی ناشی از شگفتی سازها.

روش چرخ آینده در آینده پژوهی یکی از رایج‌ترین روش‌ها در میان آینده پژوهان است، زیرا راه بسیار آسانی برای مشغول ساختن فکر مردم به آینده است. به نظر آینده پژوهان استفاده از حلقه برای فکر کردن به همه پیامدهای رویدادها و روندهای احتمالی آینده و سازماندهی آن‌ها بسیار آسان است. در ضمن، کم‌هزینه ترین راه است و برای استفاده در موقعیت‌های پیشرفته و نیز کلاس‌های درس مقدماتی استفاده می‌شود.

پس از شناسایی روندها یا رویدادهای احتمالی آینده، برخی از آینده پژوهان از مشتریانشان می‌پرسند، «اگر این اتفاق بیفتد، بعد چه خواهد شد؟» یا «عواقب حتمی این رویداد یا روند چه هستند؟» این تأثیرات یک نوع نقشه ذهنی از آینده به وجود می‌آورند که به مثابه ساز و کار بازخورد برای انگیزش نواندیشی عمل می‌کند.

منبع: دانشنامه بزرگ آینده پژوهی، جروم سی گلن و تئودور جی.گوردون، ترجمه مرضیه کی‌قبادی و فرخنده ملکی فر، انتشارات تیسا، جلد دوم.