خانم دکتر گوهری نژاد را مدت کوتاهی است که می‌شناسم، اما همین آشنایی کوتاه تاکنون ثمرات زیادی برای بنده داشته است. هم در اخلاق کاری و هم در حوزه آینده‌پژوهی بسیار از ایشان آموختم. در حال حاضر خانم دکتر گوهری نژاد عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران هستند و مطمئن هستم که با وجود ایشان و همکاران گرانقدرشان و همچنین دانشجویان عزیزی که در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند، گفتمان آینده‌پژوهی در حوزه پزشکی و سلامت کشور بیش از گذشته رشد خواهد کرد.

ایشان به بنده لطف داشتند و رساله دکتری خودشان را سخاوتمندانه در اختیارم قرار دادند تا با شما خوانندگان عزیز به اشتراک بگذارم. به رسم امانت و صرفاً جهت یادگیری از این رساله پربار استفاده خواهیم کرد و متعهد هستیم که در صورت استفاده در نوشتارهایمان به آن ارجاع دهیم. در ادامه چکیده این رساله و فایل آن آمده است. برای ایشان آرزوی سلامتی و موفقیت هر روزه داریم.

رساله دکتری خانم دکتر گوهری نژاد

مقدمه:

موفقیت جامعه­‌ی بشری در بهبود نظام بهداشتی درمانی و تأمین اجتماعی، جهان را در آستانه­‌ی سالمندی قرار داده است. هر چند مواجهه­‌ی کشورهای مختلف یا پدیده سالمندی جمعیت به نسبت توسعه یافتگی، با تقدم و تأخر زمانی همراه است ولی افق­‌های آتی حکایت از آن دارد که نحوه‌­ی مراقبت سالمندان نگرانی عمده‌­ی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران خواهد بود. بنابراین، ضروری می‌­نماید که برای مواجهه­‌ی مؤثر با این پدیده از هم‌­اکنون اقدامات اساسی به­‌عمل آید. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف آینده‌نگاری مراقبت‌­های سالمندی در ایران طراحی و اجرا گردید. انتظار می­‌رود نتایج این پژوهش، ضمن شناساندن چالش‌­های وضعیت فعلی مراقبت‌­های سالمندی در ایران، سناریوهای متنوعی در اختیار سیاست­‌گذاران و سازمان‌­های مسئول ارائه­‌ی مراقبت‌­های سالمندی قرار دهد.

روش:

این پژوهش، یک مطالعه‌­ی آینده‌­نگاری با تلفیق دو رویکرد هنجاری و اکتشافی و روش سناریو منطق شهودی است که در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ صورت گرفت. این پژوهش از نظر هدف، اکتشافی-هنجاری و از لحاظ فرایند طراحی به آن دلیل که متکی بر دانش ضمنی مشارکت­‌کنندگان است، کیفی و از بعد نتایج، پژوهشی کاربردی است. برای انجام این پژوهش سه مرحله‌­ی مجزا براساس سه فاز سناریونگاری منطق شهودی طراحی گردید.

مرحله­‌ی اول که به­‌منظور شناسایی پیشران‌­های کلیدی آینده‌­ی مراقبت سالمندی صورت گرفت مشتمل بر ۴ گام مجزا (مطالعه‌­ی تطبیقی، تحلیل اسناد بالادستی، مطالعه­‌ی وضعیت فعلی مراقبت سالمندی و تحلیل روند) است.

مرحله­‌ی دوم، اولویت­‌بندی و رتبه­‌بندی پیشران‌­های شناسایی شده براساس دو معیار عدم‌­قطعیت و پتانسیل تأثیرگذاری است.

مرحله­‌ی سوم که در فرایند سناریوسازی از آن با عنوان سنتز نیز نام برده می­‌شود مشتمل بر شناسایی منطق سناریوها، تحلیل داینامیکی مؤلفه­‌های کلیدی هر سناریو، نگارش ادبی هر سناریو و اعتباریابی سناریو است.

مشارکت‌­کنندگان در هر سه مرحله‌­ی پژوهش ترکیبی از ذی‌­نفعان کلیدی در سه سطح فرادستان، همکاران و فرودستان (Macro. Moso. Micro) بودند که بتوانند اطلاعات کامل و متنوعی از موضوع مورد بررسی ارائه دهند. بر این اساس، شرکت‌­کنندگان با روش نمونه‌­گیری مبتنی برهدف و با حداکثر تنوع انتخاب شدند. از روش‌­های تحلیل تماتیک، چارچوبی، تحلیل STEEP و تحلیل داینامیکی در مراحل مختلف پژوهش استفاده شد. در طی انجام مطالعه موارد اخلاقی رعایت و مجوز اخلاق از کمیته­‌ی اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران اخذ شد.

نتایج:

یافته­‌های مرحله‌­ی تحلیل اسناد نشان داد که توجه به سالمندان در قوانین و اسناد بالادستی مغفول واقع شده است و تنها دو سند سیاسی ویژه‌­ی سالمندان در کشور تدوین شده است. نتایج مطالعه­‌ی کیفی متشکل از ۵ چالش اصلی سیاست­‌گذاری، دسترسی، زیرساخت‌­های فنی، یکپارچگی و هماهنگی و زنجیره­‌ی مراقبت سلامت در وضعیت فعلی مراقبت‌­های سالمندی در کشور بود. تحلیل روندهای اجتماعی، اقتصادی، تکنولوژیکی، زیست­‌محیطی و سیاسی به همراه مراحل قبلی منجر به شناسایی ۶۱ فاکتور بر آینده‌­ی مراقبت‌­های سالمندی شد. در مرحله­‌ی سنتز با ترکیب نتایج به‌­دست آمده از مراحل قبلی و رتبه­‌بندی پیشران‌­های کلیدی توسط خبرگان و سپس جایگذاری در ماتریس سناریو، دوعدم‌­قطعیت کلیدی با نام پاسخگویی و فناوری از درون داده­‌ها انتظام و انتزاع یافت. سپس براساس این دو عدم‌­قطعیت کلیدی ۴ سناریو با نام­‌های آغاز یک تحول، معمولی­‌های قهرمان، در اسارت تکنولوژی و یک پارادایم منسوخ شکل گرفت. نتایج اعتبارسنجی انجام شده در خصوص سناریوهای فوق بیانگر آن است که سناریوهای معمولی­‌های قهرمان و آغاز یک تحول با درجه‌­ی احتمال بالاتری قابل وقوع است.

نتیجه­‌گیری:

سالمندی فرایندی طبیعی و غیرقابل اجتناب در زندگی بشر است که نمی‌­توان آن را متوقف نمود، اما می­‌توان از طریق مداخلات آگاهانه تا حد ممکن آن را به تأخیر انداخت. یافته‌­های این مطالعه نشان داد که نظام فعلی مراقبت­‌های سالمندی پاسخگوی نیازهای سالمندان و خیل عظیم سالمندان در آینده نمی‌­باشد و برای اینکه بتواند پاسخگوی نیازهای اختصاصی سالمندان آینده باشد نیازمند یک بازطراحی و بازسازماندهی با در نظر گرفتن تمامی ابعاد و مؤلفه‌­های تأثیرگذاری است که تاکنون مدنظر سیاست­‌گذاران و برنامه‌­ریزان نبوده است. از این­رو بایستی کلان­‌روندهای حوزه­‌ی علم و فناوری و نیز تغییرات پارادایمی دانش پزشکی را رصد کرده و با تدوین راهبردهای کنش‌­پذیر، بنیان­‌برافکن و مرزشکن، با پذیرش انقلاب دیجیتالی و اطلاعاتی مسیر لازم برای تبدیل شدن نظام سلامت از بیمار-محور به تندرستی-محور را مهیا کرد. کاربست نتایج این پژوهش می‌­تواند گزینه‌­های معقولی برای مداخلات اثربخش و پیاده‌سازی مراقبت‌­های نوآورانه در اختیار ذی­‌نفعان و نقش‌آفرینان حوزه‌ی مراقبت سالمندی قرار دهد.

لینک دانلود رساله دکتری با موضوع: آینده‌نگاری مراقبت‌های سالمندی با تکنیک سناریو

هم‌چنین شما می‌توانید از طریق دو لینک زیر به رساله‌های دیگر دسترسی داشته باشید.

رساله دکتری آینده پژوهی آقای دکتر طاهری

رساله دکتری آینده پژوهی خانم دکتر کاظمی 

مطالعه بیشتر درباره‌ی آینده پژوهی: آینده پژوهی چیست؟