مطالعه شیوه‌ای که گذشتگان به آینده می‌نگریستند و اینکه چگونه این دیدگاه به پروژه‌های امروزی ارتباط پیدا می‌کند، یک موضوع جذاب برای آینده پژوهان است. هر چند در ابتدا این مسئله یک مطالعه تاریخی به نظر می‌رسد، اما دانستن اینکه تصور گذشتگان از آینده چگونه به وقوع پیوسته، جذاب است. به طور معمول، مشکلات پیچیده آن زمان، با فن‌آوری‌های نوظهور شگفت‌انگیز جدید حل شده‌اند. اما در حقیقت، این فن‌آوری، ریشه در همان زمان دارد، انشقاق صرف از آنچه نهایتِ مرز پیشرفت در نظر گرفته شده بود.
با درک آنچه به وقوع پیوسته، بعید است که این فن‌آوری توانسته باشد به کسری از آنچه تصور شده بود، دست یابد. آنچه تصور شده جالب است چرا که از لحاظ مفهومی چشم‌انداز یا رویا، تغییر کمی کرده و مشابه آن چیزی است که ممکن است امروز درباره اینکه آینده چه خواهد بود، تصور کنیم. تصویر زیر منظره‌ای است که در سال ۱۹۲۲ از آینده‌ای در ۵۰ سال بعد یعنی ۱۹۷۲ ترسیم شده و یک روز از زندگی یک مدیر اجرایی را در دفترش نشان می‌دهد.
بررسی تصاویر آینده در آینده پژوهی
با بررسی دقیق تصویر، تمایل و اشتغال ذهنی افراد به امواج رادیویی (فن‌آوری نوظهور آن زمان) را به عنوان هسته بسیاری از فعالیت‌ها پی می‌بریم:
سمت چپ دفتر، یک گرمکن تشعشعی (radio heater) در کنار آقای مدیر قرار دارد. آقای مدیر با دست چپ خود هم یک کشتی بدون خدمه رادیویی (crewless radio controlled ship) در خلیج و هم یک هواپیمای رادیویی کنترل از راه دور (radio controlled plane) (یکی از سه هواپیمای در تصویر) را از طریق صفحه کنترلگر رادیویی فعال که در مقابلش قرار دارد، هدایت می‌کند. هر یک از این هواپیماها با دو موتور پروانه‌دار (ملخ دار) رانده می‌شوند و دم مشابه هواپیماهای معاصر خود را دارند، اگر چه باله‌های آن‌ها شکل بیضویِ عجیبی دارند. یک توزیع کننده نیروی رادیویی (radio power distributor)، بیرون ساختمان روی برجی با گنبدی درخشان قرار گرفته است که بر طبق فرضیات، انرژی رادیویی را برای نیرو بخشیدن به دستگاه‌های اطراف آن، و خود شهر تأمین می‌کند.
در سمت راست، مدیر اجرایی در حال صحبت کردن با همسر و فرزند خود از طریق یک تلویزیون و تلفن بی‌سیم خودکار (television and automatic radiophone) (قسمت مرکز و پایین تصویر) می‌باشد که او در حال کنترل کردن آن با دست راست خود است. سیمی که از تلویزیون به کره جغرافیایی وصل شده، به یک فهرست راهنمای تلفن پیچیده اشاره می‌کند که می‌تواند افراد را بر اساس موقعیت فیزیکی آن‌ها، در هر کجای جهان بیابد و سپس با آن‌ها از طریق صدا و تصویر ارتباط برقرار کند. بالای کره و بیرون از پنجره، یک پل طولانی با جمعیت زیادی از مردم که در حال عبور از آن هستند، دیده می‌شود. سمت راست دفتر، یک ساعت رادیویی (radio clock) قرار دارد که مکاتبات مخابره شده از طریق امواج رادیویی را انجام می‌دهد و شبیه به دستگاه فکس یا چاپگر جدید به نظر می‌رسد. ساعت، زمان جهانیِ مشترکی را که با امواج رادیویی تنظیم شده، نشان می‌دهد.
با الهام از این شکل بعضی از کاربردهای تجاری امروز البته با فن‌آوری‌های نوظهور متفاوت، قابل شناسایی هستند. برای مثال، تلفن بی‌سیم خودکار معادل صدا از طریق اینترنت (VOIP) را دارد، ساعت رادیویی معادلی در ساعت‌های دیجیتالی شبکه‌ای دارد، کشتی کنترل شده با امواج رادیویی معادل با سیستم‌های تجسس، ناوبری و ارتباطات ماهواره‌ای است. فن‌آوری سیستم موقعیت‌یابی جهانی (GPS)، پیشرفت‌های مهمی در موقعیت‌یابی برای خطوط هوایی و حمل‌و‌نقل دریایی فراهم کرده است. به طور مشابه، خودروها دیگر با وسایل صرفاً مکانیکی کنترل نمی‌شوند، بلکه علم الکترونیک، قطعات مکانیکی را کنترل می‌کند. اکنون، پرسش این است که چه میزان از این تکنولوژی‌ها در سال ۱۹۲۲ پیش‌بینی‌شده بود؟
فیلم‌های سینمایی از تصاویر آینده به عنوان وسیله‌ای برای سرگرمی استفاده کرده‌اند. برای مثال «ادیسه فضایی ۲۰۰۱» استنلی کوبریک (Stanley Kubrick) که در سال ۱۹۶۸ تکمیل شد، چشم‌اندازی از حمل‌و‌نقل فضایی، استفاده از هوش مصنوعی و ربات‌ها، ارتباطات جهانی، تجهیزات (تلفن‌های تصویری، نمایشگرهای صفحه تخت) و بسیاری دیگر از جنبه‌های جهان امروز و فردا را به تصویر می‌کشد. تصویر زیر، این دیدگاه خوش‌بینانه نسبت به آینده را که برگرفته از دهه ۷۰ میلادی است، منعکس می‌کند.
رویای امروز؛ واقعیت فردا
بررسی دقیق این تصویر، مشغولیت ذهنی انسان برای پرواز موتوری به عنوان یک فن‌آوری نوظهور در آن زمان را مشخص می‌کند. تمام منطقه درون یک زیست کره غول پیکر محصور شده است که یک اقلیم و جو قابل کنترل را ایجاد می‌کند. مردم به طور تفریحی بالای یک شهر با ساختمان‌های مسکونی و اداری که با پارک‌ها و فضای سبز ادغام شده‌اند (شهر سبز)، پرواز می‌کنند. در فاصله‌ای دور، ساختارهای شهر مانندی در آسمان شناور است، که به وسیله لوله‌هایی، به هم پیوسته شده‌اند و احتمالا خطوط حمل‌و‌نقل را نشان می‌دهند.
منابع بیشتر برای آینده در مطبوعات علمی عامه پسند، مجلات، داستان‌های علمی تخیلی، نمایشگاه‌های بین‌المللی دستاوردهای علمی – صنعتی، تبلیغات و … یافت می‌شود. امروزه، نمونه نمایشگاه‌ها هنوز وجود دارد و فن‌آوری‌های نوظهور کماکان به بازی در نقش حیاتی خود در ایجاد امکان تغییر ادامه می‌دهند. عمومی‌سازی فن‌آوری‌های نوظهور برای آنچه احتمالاً در دسترس است و برای آنچه در دهه‌های گذشته صرفاً رویا بود، برنامه‌ریزی می‌کند.
اما در عصر جدید دو عامل متضاد، مشهود هستند. از طرفی، اعتمادی به توانایی حل مشکلات بزرگ و نجات یافتن در دنیایی که به شدت به دلیل کارهای انسان به خطر افتاده، وجود ندارد و از طرف دیگر، دستاوردهای زیادی داشته‌ایم که زمانی تنها رویا و آرزویی در آینده بودند، اما افراد زیادی برای رسیدن به آن کار کردند. عمر ما بلندتر، سفرهایمان طولانی‌تر و دانش‌مان بیشتر از گذشته است، اما توانایی اجتماعی تصور آینده جدید و متفاوت، به وضوح کاهش داشته است. برای این مسئله چه باید کرد؟. این یکی از صدها سؤالی است که آینده پژوهان حرفه‌ای به دنبال جواب به آن هستند.
نوشته مرتبط: جایگاه تصاویر آینده در آینده پژوهی
۰ دیدگاه