تغییرات گسترده‌ای که با نام انقلاب از گذشته تا کنون در زندگی جوامع بشری رخ داده‌اند، در دو دوره مهم با تعابیر انقلاب صنعتی و انقلاب دیجیتال شناخته می‌شوند (و البته انقلاب کشاورزی را هم نباید از قلم انداخت). همه ما با همه وجود، اثرات انقلاب صنعتی و انقلاب دیجیتال را در زندگی خود حس می‌کنیم. اما این مربوط به گذشته است و معمولاً امور گذشته چون به تجربه مستقیم و ملموس ما در می‌آیند، فهم می‌شوند. ولی وقتی در مورد آینده صحبت می‌کنیم آیا حسی از تغییرات در ما ایجاد می‌شود؟ با پیشرفت روزافزون و افزایش پیچیدگی سبک زندگی بشر، رویدادی انقلابی تحت عنوان هوش مصنوعی که رگه‌هایی از آن در دنیای امروز قابل مشاهده است، دور از ذهن نیست و طرح این سؤال که آیا در آینده، اثرات مشابه و گسترده‌ای هم‌چون انقلاب‌های قبلی را ایجاد خواهد کرد، تصورات جالبی به همراه خواهد داشت.
اگر از تأثیرات قابل توجهی که انقلاب‌های صنعتی و دیجیتال در تمام شئون جامعه، زندگی، شرکت‌ها و الگوهای اشتغال ما ایجاد کرده‌اند، بگذریم، هوش مصنوعی، چالش‌های بزرگی نیز پیش روی جوامع و شرکت‌ها می‌گذارد تا از مزایای ارزشمند فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده کرده، فرصت‌های فراوانی برای محصولات جدید و خدمات فراهم نموده و بهره‌وری را افزایش دهند و در عین حال از افزایش بیکاری و نابرابری‌های اقتصادی نیز اجتناب نمایند.
در یک دهه گذشته پیش‌بینی‌های بی‌شماری در مورد انقلاب آینده هوش مصنوعی و آثار همه جانبه آن بر روی جوامع، شرکت‌ها و زندگی‌های ما شده است. برای درک بهتر مسیر پیش‌رو باید گذشته را مرور کنیم. جدول زیر نقاط عطف سه انقلاب صنعتی، دیجیتال و هوش مصنوعی را به صورت خلاصه آورده است.
نقاط عطف سه انقلابِ صنعتی، دیجیتال و هوش مصنوعی
| انقلاب صنعتی (قدرت ماشین) | انقلاب دیجیتال (قدرت کامپیوتر) | انقلاب هوش مصنوعی (قدرت مغز) |
| سال ۱۷۱۲ میلادی، نمونه‌های اولیه ماشین بخار | سال ۱۹۴۶، تولد کامپیوتر انیاک | سال ۱۹۹۰، هوش مصنوعی اعداد دستنویس را خواند |
| ۱۷۸۴ موتور بخار دو حالته وات | دهه ی ۱۹۵۰ ظهور کامپیوترهای تجاری ای بی ام | ۱۹۹۳، ربات پولی (polly) با استفاده از کنترل کامپیوتر حرکت کرد. |
| ۱۸۳۰، نیروی الکتریسیته | دهه ۱۹۷۰ پردازش داده‌های الکترونیکی | سال ۱۹۹۷ کامپیوتر (Deep Blue) توانست در بازی کامپیوتر کاسپاروف روسی را شکست دهد. |
| ۱۸۷۶ اولین موتور احتراق داخلی اتو (Otto) | سال ۱۹۷۱ کامپیوترهای چندکاره و چندکاربره مورد استفاده قرار گرفتند. | در سال ۱۹۹۸، ربات (Furby) حرف زدن را یاد گرفت. |
| ۱۸۹۰ ظهور اتومبیل‌ها | سال ۱۹۷۳ ظهور ریزپردازنده‌ها | سال ۲۰۰۵، ربات اسیمو (ASIMO) به عنوان پیش خدمت در رستوران استفاده شد. |
| ۱۹۰۱ ورود نیروی الکتریسیته به خانه ها | ۱۹۷۷، ظهور کامپیوترهای اپل | سال ۲۰۰۹، اولین خودروی خودران گوگل |
| ۱۹۱۴ خطوط تولید پیوسته | دهه ۱۹۸۰، عرضه کامپیوترها با مودم | سال ۲۰۱۱، کامپیوتر واتسون از شرکت آی بی ام، توانست برنده مسابقه (Jeopardy) شود. |
| ۱۹۱۹ نیروی الکتریسیته در یک سوم خانه‌ها | ۱۹۹۳، کامپیوترهای خانگی در یک سوم خانه‌ها | ۲۰۱۶، هوش مصنوعی (AlphaGo) شرکت گوگل، توانست بهترین بازیکن در بازی (GO) را شکست دهد. این بازی یکی از پیچیده ترین بازی‌ها است. |
شکی نیست که هوش مصنوعی پتانسیل بسیار بالایی دارد. کامپیوترها و ربات‌ها احتمالاً هوش انسانی را در طول بیست سال آینده بدست می‌آورند یا به آن نزدیک می‌شوند و به یک رقیب جدی برای تمام شغل‌هایی که در حال حاضر توسط انسان انجام می‌شوند، تبدیل خواهند شد و برای اولین بار شک و تردید در مورد پایان برتری انسان را افزایش می‌دهند. از این نظر فناوری‌های آینده انقلاب هوش مصنوعی و تأثیر آنها بر روی بیست سال آینده، احتمالاً چندین بار عظیم‌تر از فرم انقلاب دیجیتالی از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵ و حتی بیشتر از انقلاب صنعتی باشد. طول زمان بین اختراعات فناورانه و کاربرد عملی آنها و استفاده گسترده از آنها بطور پیوسته در حال کاهش است.
با در نظر گرفتن احتمالات نامعلوم آینده فناوری‌های هوش مصنوعی که ممکن است به آینده‌ای آرمانشهری یا ویرانشهری و رعب‌آور منجر گردد، طرح سؤال از نقش انسان در زمانی که کامپیوترها و ربات‌ها بتوانند مشابه یا بهتر و ارزان‌تر از ما تمام کارها را انجام دهند، دیدگاه‌های متفاوتی به وجود آورده است.
انقلاب هوش مصنوعی، بیم‌ها و امیدها
سناریو های آینده هوش مصنوعی
به طور کلی چهار سناریو برای آینده هوش مصنوعی می‌توان ترسیم کرد:
دیدگاه آینده‌ی آرمانی
اولین دیدگاه مربوط به خوش‌بین‌هایی مثل ری کروزویل (Ray Kurzweil) است. پیش‌بینی آینده‌ای آرمانی و داستان‌های علمی – تخیلی توسط ژنتیک، فناوری نانو و رباتیک است. اینها همه چیز را بطور بنیادینی تغییر می‌دهند و به انسان‌ها اجازه مهار سرعت، ظرفیت حافظه و توانایی به اشتراک گذاری دانش رایانه‌ها را خواهند داد. این خوشبین‌های فناوری بر این باورند که این مقوله زمانی رخ می‌دهد که ما به واسطه پذیرش محدودیت‌هایمان به جستجوی روش‌هایی برای افزایش توانایی در تصمیم‌گیری بپردازیم و اینگونه تعاملی سودمند و دوجانبه ایجاد می‌گردد. به عنوان مثال، در مسابقات جهانی شطرنج، انسان برای شناسایی حرکات حریفان از کامپیوتر استفاده می‌کند.
دیدگاه ویرانشهری
در مقابل، در دیدگاه بدبینان، نگرانی پیرامون اینکه ماشین‌های هوش مصنوعی از انسان هوشمندتر شوند و تمامی تصمیمات ما از کم‌اهمیت‌ترین موارد مانند انتخاب رستوران و سفارش غذا برای صاحبانشان تا مهم‌ترین آنها از جمله راندن خودروها و مدیریت کردن برنامه‌های هسته‌ای را به دست بگیرند، وجود دارد. هم‌چنین آنها نگران نارضایتی اجتماعی هستند، زیرا از آنجایی که میزان کار موجود برای مردم کاهش می‌یابد، نابرابری ثروت و رفاه میان آن‌هایی که شاغل‌اند و صاحب برنامه‌های هوش مصنوعی‌اند و مابقی افراد جامعه، افزایش خواهد یافت.
دیدگاه عملگراها
سومین سناریو مربوط به عملگراهایی مانند ایلان ماسک است. عملگراها معتقد بر عواقب رعب‌آور و وخیم آینده هوش مصنوعی‌اند و بیان می‌کنند که حتی عواقبی بدتر از سلاح‌های هسته‌ای دارند. ایلان ماسک از تعبیر آزاد کردن دیو برای نشان دادن قدرت هوش مصنوعی استفاده می‌کند.
دیدگاه شکاکین
شکاکین هم آخرین دسته‌اند و به احتمال امکان هوش مصنوعی باور ندارند. آنها می‌گویند، هوش انسان توسط قوانینی منظم به اسارت در نخواهد آمد و لذا هوش مصنوعی هیچ‌گاه نمی‌تواند خطری برای آینده انسان باشد.
اما تأثیر انقلاب هوش مصنوعی بر شرکت‌ها و اشتغال بحثی بسیار قابل تأمل است، چرا که عدم قطعیت فراوان درباره آینده، بر توان بالقوه آن و ایجاد آینده‌ای آرمانی و یا بالعکس مؤثر خواهد بود و از آنجایی که ما به سمت آب‌های بی مرز و گزینه‌های نامشخص عازم هستیم، چالش بارز این است که چه کاری می‌توان برای به بیشینه رساندن شانس استفاده از مزیت‌ها انجام داد، در حالی که از عواقب منفی فناوری‌های هوش مصنوعی نیز بتوان اجتناب کرد.
هوش مصنوعی؛ جایگزین انسان در آینده
مقایسه تاثیرات سه انقلابِ صنعتی، دیجیتال و هوش مصنوعی
انقلاب صنعتی، تغییرات زیادی برای شرکت‌ها و اشتغال، به همراه داشت و از قدرت ماشین آلات به جای کارهای دستی که توسط انسان انجام می‌شد، استفاده کرد و به میزان قابل توجهی بهره‌وری را افزود، محصولات مقرون به صرفه‌تری را به مصرف‌کنندگان ارائه داد و بطور گسترده‌ای سایز بازارها را هم‌چون استاندارد زندگی افزایش داد. بعد از آن، انقلاب دیجیتال، توانمندی کامپیوترها را جایگزین وظایف ذهنی معمولی و تکراری که توسط انسان‌ها انجام می شد، کرد و بهره‌وری را افزایش داد و در نتیجه منجر به کاهش هزینه‌ها شد.
اما باید گفت در انقلاب هوش مصنوعی تمامی کارهای عملی که در حال حاضر توسط انسان انجام می‌شود جای خود را به فناوری‌های هوش مصنوعی می‌دهند و لذا رقیب جدی برای بشر محسوب می‌گردد، درحالی‌که تغییرات از دو انقلاب قبلی مهم‌تر و عمده‌تر خواهد بود. به طور کلی نمی‌توان موفقیت شرکت‌های موفق عصر هوش مصنوعی را پیش‌بینی کرد اما احتمالاً آنها به فرم عصر دیجیتال نزدیک‌ترند. آنها می‌توانند از فرصت‌های جهانی در سفارش برای طراحی، تولید و در نهایت فروش محصولاتشان حداکثر استفاده را ببرند و مشتاق بر عهده گرفتن ریسک‌های کارآفرینانه برای نوآوری و توسعه باشند. سرعت تغییرات فناورانه آینده انقلاب هوش مصنوعی، فرصت‌های گسترده‌ای برای رشد و سود بخشی پیش رو قرار خواهد داد اما هم‌چنان چالش‌های جدید و رقابتی از بنگاه‌های جدید استارت آپی وجود دارد و از آنجایی که ایده‌های موفقیت‌آمیز می‌تواند از هرجایی بیایند، توسعه و تأمین مالی آنها، از طریق انبوه منابع و سرمایه‌های پر ریسک و مخاطره‌آمیز آسان‌تر خواهد بود.
فراسوی دنیای هوش مصنوعی
آنچه که محتمل است این است که، هوش مصنوعی تغییرات بنیادینی را در محیط کسب و کار ایجاد خواهد کرد، البته در مقیاسی بسیار فراتر از عصر دیجیتال.
باید از خانم شیدا هاشمی دانشجوی کارشناسی ارشد آینده پژوهی دانشگاه اصفهان که زحمت ترجمه مقاله بیس این نوشته بر دوش ایشان بود تشکر کنم. این مقاله را می توانید از لینک زیر دانلود کنید:
در پایان باید نوید ترجمه‌ای گیرا از کتاب صنایع آینده (industries of the future) را بدهم که به زودی به بازار عرضه خواهد شد. این کتاب حاوی مطالب بسیار جالب توجهی در خصوص جایگاه هوش مصنوعی در صنایع آینده است.
۰ دیدگاه