جیمز آلن دیتور (James Allen Dator) به حق یکی از ارکان آینده پژوهی است. دیتور در حال حاضر استاد و مدیر مرکز مطالعات آینده در دانشگاه هاوایی است. او در ایران نیز چهره ای شناخته شده دارد. اگر همین نام یا نام جیم دیتور (Jim Dator) را در اینترنت جستجو کنید، می توانید با پژوهش های گسترده او در زمینه آینده پژوهی آشنا شوید.

آینده پژوهی در عمل

اما قصد من از این نوشته معرفی یکی از مقالات او یا اگر بهتر بخواهم بگویم معرفی یکی از روش‌های آینده پژوهی است که در کشور ما کم‌تر بدان پرداخته شده است. در حقیقت یکی از نقدهای بزرگ به فعالیت‌های آینده پژوهی در کشور نیز همین است. این که ما بیشتر از آن‌که آینده پژوه باشیم، رشته آینده پژوهی خوان شده‌ایم. یا دانشگاه‌های ما بیشتر از آن‌که به تربیت آینده پژوه بپردازند و سعی در استفاده از این گفتمان برای حل مشکلات واقعی کشور داشته باشند، به تربیت متخصصان رشته آینده پژوهی شناسی پرداخته‌اند.

ما می‌دانیم این رشته از کجا شروع شده، بزرگان آن کیستند، چه کتاب‌هایی دارد، چه روش‌هایی دارد، اما شاید نتوانیم آینده پژوهی کنیم. شاید نتوانیم برای رفع معضلات اجتماعی فراوانی که دامن‌گیرمان شده، طرح بدهیم. شاید نتوانیم یک ایده خوب به یک کارآفرین ارائه دهیم. در مقاله پیوست از دیتور، که خلاصه ای از آن در ادامه آمده است، متوجه می شویم که آینده پژوهی صرفا دانستن اطلاعات عمومی در مورد این عنوان نیست، همان طور که رانندگی تنها دانستن اطلاعات عمومی در مورد اتومبیل ها نیست. در مقاله‌ای که در  نشریه فیوچرز (Futures) در سال ۲۰۱۱ به چاپ رسیده است، دیتور و همکارانش گزارشی از یک میزگرد ۲ روزه  با حضور ۱۵ آینده پژوه با این عنوان: “میزگرد بخارست: آینده پژوهان به این دختر کوچک چه می گویند؟” ارائه داده‌اند. 

در این نشست از آینده پژوهان خواسته شده تا با نگاه کردن به عکس یک دختر بچه که بر روی جلد یکی از گزارش‌های سالیانه سازمان یونسکو به چاپ رسیده است، بیان کنند که چطور کار آنها به عنوان یک آینده پژوه می‌تواند بر روی زندگی این دختر بچه تاثیر  بگذارد. جواب‌های متنوعی به این پرسش داده شده است که خواندن آنها خالی از لطف نیست. بعد از خواندن این مقاله و اگر هنوز دوست داریم کار آینده پژوهانه بکنیم، باید به سوالی مشابه و البته در دایره‌ای به شعاع کوچکتر جواب بدهیم. به عنوان یک آینده پژوه چطور می‌توانیم از خودمان شروع کنیم؟