آینده پژوهی از روش‌ها و ابزارهای گوناگونی بهره می‌برد تا بتواند فضای آینده‌های پیش رو را بهتر ترسیم کند. یکی از این ابزارها مثلث آینده هاست. ابزاری کارآمد که به ما می‌گوید وقتی می‌خواهیم تصویری (مثبت یا منفی) از آینده را بررسی کنیم، ناگزیریم به عقب برگردیم و به فشار زمان حال و وزن زمان گذشته نیز نظر کنیم. در ادامه توضیحات مفصل‌تری در خصوص این روش ارائه شده است.

مثلث آینده ها یک روش آینده‌نگاری برای شناسایی آینده‌های باورپذیری است که در میان یک مثلث ظاهر می‌شوند. هر کدام از رأس‌های این مثلث شامل مجموعه‌ای از پیشران‌ها و بازدارنده‌هاست. میان‌بردارهای هر گوشه مثلث، آینده‌ای باورپذیر تعریف می‌شود. به عبارت دیگر، اگر نیروی یک گوشه تغییر کند، این امر بر پویایی و دینامیک کل مثلث و همینطور زاویه آن تأثیر می‌گذارد و به همین دلیل، منجر به تغییر احتمالی مسیر آینده باورپذیر می‌شود. روش اصلی مثلث آینده ها توسط پروفسور سهیل عنایت الله و با هدف نگاشت «وضعیت بازی» قبل از شروع یک فرایند آینده نگاری ارائه شده است.

مطالعه بیشتر:

مثلث آینده نگاری

انواع آینده پژوهی از نگاه سهیل عنایت الله

کاربرد‌های مثلث آینده ها

پویایی‌های گاهاً متقابل در مثلث آینده، در بافتار شرایط گذشته، حال و آینده نهفته‌اند. هر یک از این سه گوشه مثلث دارای مجموعه‌ای از روندها، پیشران‌ها و باز دارنده‌ها می‌باشند که کاربران این روش می‌بایست آن‌ها را  فهرست و رتبه‌بندی کنند. روش مثلث آینده‌ها می‌تواند در کارگاه‌های آینده پژوهی و پانل خبرگان استفاده شود که در آن متخصصان آینده‌نگاری یا گروهی از کاربران، تمام شرایط کنونی که منجر به شکل‌گیری آینده باورپذیر می‌‌شوند را نگاشت می‌کنند.

مثلث آینده‌ها دارای کاربردهای دیگری نیز هست. این روش یک ابزار مناسب و ساختار یافته­ برای جلسات طوفان فکری در کارگاه‌های مشارکتی آینده‌نگاری است. هم‌چنین یک ابزار ساده و سریع است و می‌توان در هر جایی از آن استفاده کرد. تمام چیزی که شما نیاز دارید، تخته وایت‌برد یا یک ورق بزرگ کاغذ برای رسم مثلث آینده‌ها و نوشتن ایده‌های مختلف، پیشران‌ها، بازدارنده‌ها و… است. شما هم‌چنین می‌توانید از کاغذ یادداشت‌های چسبنده استفاده کنید و آن‌ها را در گوشه‌های مثلث قرار دهید.

در ادامه به توضیح بیشتر هر کدام از وجوه مثلث پرداخته‌ایم.

۱. کشش تصاویر آینده

فرایند ترسیم مثلث آینده‌ها با نام‌گذاری کشش آینده آغاز می‌شود که شامل یک تصویر یا دیدگاهی برجسته است که تبدیل به مسئله یا موضوعی می‌شود که در مراحل بعدی مورد بررسی قرار می‌گیرد. به طور طبیعی، تصاویر انتخابی بسیاری برای آینده وجود دارد، اما در این‌جا تنها باید یکی از آن‌ها همراه با تمام باورها و ایده‌هایی که گروه فکر می‌کنند با تصویر مرتبط هستند، قرار داده شود.

سؤالات مفید برای تشخیص تصویر آینده و کشش‌های آن عبارتند از:

• آینده ایده‌آل برای این موضوع خاص چیست؟
• آیا ما یک چشم‌انداز مشترک از آینده مرجح و آینده‌ای که می‌خواهیم از وقوع آن جلوگیری کنیم، در اختیار داریم؟
• آیا ما یک تصویر مشترک از منطق پشت چگونگی شکل‌گیری آینده در این مورد خاص در اختیار داریم یا آیا باورهای منطقیِ بدیلی وجود دارند؟
• چه ابزار و منابعی داریم که می‌تواند مسیر را تغییر دهد و ما را به سوی آینده هدایت کند؟
• چه کمبودهایی برای تأثیرگذاری بر تغییرات داریم و محدودیت‌های ما چیست؟
• آیا تأثیرگذاری بر آینده ممکن است؟ آیا اصلاً نیازی به تغییر هست؟

۲. فشار زمان حال

زمان حال شامل نیروهای بسیاری است که هم‌اکنون منجر به تغییرات آینده می‌شوند. این فشارها شامل روندها، پیشران‌ها، فناوری‌ها و تصمیمات یا اقدامات است که منجر به تغییرات جدید می شوند. چیزهایی که به عنوان فشارهای کنونی وجود دارند باید در محیط به صورت کمی وجود داشته باشند، به این معنی که ما حداقل باید در تئوری قادر به نشان دادن تأثیر آن ها بر مسیر تغییر باشیم. به عنوان مثال، یکی از شناخته شده‌ترین پیشران‌های فشار، تصمیم جان اف کندی در اوایل دهه ۶۰ بود تا یک  انسان را به ماه بفرستند.

سؤالات مفید برای تشخیص فشارهای زمان حال عبارتند از:

• در حال حاضر چه روندها و فناوری‌هایی در حال تغییر آینده‌اند؟
• چه چیزهایی تغییرات پیش رو را هدایت می کنند؟
• چه سیاست‌ها، رویه‌ها، قوانین، بودجه‌ها، تصمیمات و فناوری هایِ شناخته شده‌ای، منجر به تغییرات پیشِ رو در آینده نزدیک می شوند؟

نوشته مرتبط: کارگاه آینده پژوهی

۳. وزن زمان گذشته

وزن گذشته شامل آن عوامل ساختاری‌اند که مانع از تغییر شده و از دستیابی ما به یک کشش یا فشار خاص آینده جلوگیری می‌کنند. این وزن‌های تاریخی را می‌توان به عنوان ساختارهای سازمانی، سیاست‌ها، قوانین، مقررات، رویه‌ها، ساختارهای علمی یا روایت‌های تاریخی دانست که مانع از حرکت رو به جلوی ما می‌شوند. این‌ها می‌توانند شامل سرمایه‌گذاری‌های موجود در زیرساخت‌ها، فناوری، آموزش و تمام قراردادهای اجتماعی و ساختارهای جمعیتی باشند. بسیاری از سازمان‌های اجتماعی قدرتمند مانند اتحادیه‌های کارگری، ادیان، نیروهای نظامی و… متعهد به حفظ وضعیت فعلی هستند.

 سؤالات مفید برای شناسایی وزن‌های گذشته عبارتند از:

• چه کسی از حفظ وضعیت موجود بهره می‌برد یا اگر وضعیت تغییر کند، خسارت می‌بیند؟
• موانع تغییر چیست؟
• چه چیزی ما را عقب نگاه می‌دارد یا بر سر راه ما است؟
• ساختارهای عمیقی که در برابر تغییرات مقاومت می‌کنند، چه چیزهایی هستند؟

با استفاده از این سه گوشه مثلث یعنی وزن گذشته، فشار حال و کشش آینده، ترسیم یک آینده باورپذیر میسر می‌شود و این یک جزء ضروری از کار آینده‌نگاری است.

به هر حال پیش از مثلث آینده، ممکن است بخواهید از روش FSSF استفاده کنید. این چارچوب نیز بسیاری از عناصر مثلث مانند کشش آینده، فشار حال و وزن تاریخ را شامل می‌شود. اما به جای ارزیابی بردارهای نیروهای تغییر برای دیدن آینده‌های باورپذیر، برای ترسیم و تمایزِ بیشترِ انواعِ مختلف آینده، به شش دسته توسعه داده شده است.

این دو روش به همراه روش‌های دیگری همچون دورنماهای آینده و تاریخ مشترک، ابزارهای نگاشتی قدرتمندی برای شناسایی موقعیت‌های فعلی و یا “وضعیت بازی” که آینده‌های باورپذیر می‌توانند از آنجاها شروع به ظهور کنند، هستند.

 با کلیک بر منبع، به این نوشته دسترسی پیدا کنید.