مقاله «موشکی به سوی آینده – مثلث آینده پژوهی برای کودکان (A Rocket to the Future – Futures Triangle for Children)» نوشته عمر شراز (Umar Sheraz) به بررسی استفاده از ابزار مثلث آینده پژوهی در آموزش تفکر آینده ‌نگر به کودکان می‌پردازد. این مقاله بر اهمیت آموزش مهارت‌های آینده ‌نگری به دانش‌آموزان تأکید دارد و تجربه‌های نویسنده در کار با کودکان کلاس‌های پنجم تا هشتم را شرح می‌دهد.

شراز از سال ۲۰۲۰ با الهام از جنبش آموزش آینده (Teach the Future) که هدفش ترویج «سواد آینده» به‌عنوان مهارتی ضروری برای دانش‌آموزان و معلمان است، فعالیت خود را آغاز کرده است. این جنبش بر این باور است که در حالی که آموزش تاریخ به‌طور گسترده‌ای در برنامه‌های درسی گنجانده شده، آموزش درباره آینده – جایی که کودکان در آن زندگی خواهند کرد – اغلب نادیده گرفته می‌شود.

آینده نگری، استعاره، مثلث آینده‌

نویسنده در ابتدا به معرفی مفهوم آینده ‌نگری به‌عنوان سفری به سوی آینده می‌پردازد. او با استفاده از استعاره سفر، از کودکان می‌خواهد تا پیش‌نیازهای یک سفر خیالی را تصور کنند. پاسخ‌های کودکان شامل مواردی مانند لباس مناسب، نقشه، غذا و شرایط آب‌وهوایی بود که به‌عنوان مقدمه‌ای برای معرفی مثلث آینده پژوهی به کار گرفته شد. این ابزار که توسط سهیل عنایت‌الله (Suhail Inayatullah) در سال ۲۰۰۸ ارائه شده، شامل ۳ مؤلفه‌ی اصلی است:

کشش آینده (Pull of the Future) که مقصد یا چشم‌انداز مطلوب را نشان می‌دهد

 وزن‌های گذشته (Weights of the Past) که مانند نیروی معکوس، مانع حرکت به سوی آینده می‌شوند

 فشار زمان حال (Push of the Present) که مانند سوخت موشک، حرکت به سمت هدف را تسهیل می‌کند.

 نویسنده این ابزار را به‌عنوان «راکتی به سوی آینده» معرفی می‌کند تا برای کودکان ملموس و جذاب باشد.

شراز در کارگاه‌های آموزشی خود با معلمان و دانش‌آموزان، از اهداف توسعه پایدار (SDGs) سازمان ملل به‌عنوان چارچوبی برای تمرین ابزارهای آینده نگری استفاده کرده است. او از کودکان می‌خواهد یکی از ۱۷ هدف توسعه پایدار (SDG) را که برایشان اهمیت دارد انتخاب کنند و درباره تأثیر آن بر جامعه خود بحث کنند.

به‌عنوان مثال، گروهی از دانش‌آموزان عدالت را انتخاب کردند و استدلال کردند که دستیابی به عدالت می‌تواند سایر اهداف توسعه پایدار را نیز به‌طور خودکار محقق کند. این دیدگاه نشان‌دهنده درک عمیق کودکان از ارتباطات بین مسائل اجتماعی است.

یکی از جنبه‌های برجسته این مقاله، تأکید بر خلاقیت کودکان در استفاده از مثلث آینده پژوهی است. آثار هنری و بصری تولید شده توسط کودکان در کارگاه‌ها، نمایانگر تخیل و نوآوری آن‌ها در به تصویر کشیدن آینده است. این آثار نه‌ تنها زیبا و خلاقانه‌اند، بلکه دیدگاه‌های عمیقی از منظر کودکان ارائه می‌دهند. شراز اشاره می‌کند که کودکان در این فعالیت‌ها کنجکاو، متعهد و مشتاق به اشتراک‌گذاری ایده‌های خود هستند. با این حال، او به چالش زبان برای کودکان غیرانگلیسی ‌زبان اشاره می‌کند که می‌تواند مانعی برای بیان کامل ایده‌ها و ظرایف فرهنگی باشد. برای غلبه بر این مشکل، او از رویکرد پتی دوبروولسکی سخنران تد (Patti Dobrowolski) الهام گرفته و کودکان را به استفاده از نقاشی و تصاویر بصری برای بیان آینده تشویق کرده است. این روش به کودکان اجازه می‌دهد تا بدون محدودیت‌های زبانی، ایده‌ها و آرزوهای خود را آزادانه بیان کنند. به‌عنوان مثال، یکی از دانش‌آموزان دختری ایده ربات‌های هوشمند را مطرح کرد که جهانی را به تصویر می‌کشید که در آن افراد فرصت توقف، تأمل و گوش دادن به یکدیگر را دارند.

گفت‌وگوهای آینده نگرانه با کودکان به آن‌ها امکان داد تا موضوعات مختلفی مانند آینده آموزش، زندگی زیر دریا، تغییرات اقلیمی، گرسنگی و فقر را بررسی کنند. این فعالیت‌ها منجر به تولید آثار خلاقانه و دیدگاه‌های ارزشمندی شد که نشان‌ دهنده توانایی کودکان در تفکر انتقادی و خلاقانه است. شراز معتقد است که مثلث آینده پژوهی می‌تواند به‌عنوان ابزاری کلیدی در کتابچه راهنمای تفکر آینده (Futures Thinking Playbook) گنجانده شود و به معلمان و دانش‌آموزان کمک کند تا آینده را بهتر درک کرده و شکل دهند.

نویسنده در پایان تأکید می‌کند که این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کند تا حس عاملیت و تأثیرگذاری بر آینده را در خود پرورش دهند. او امیدوار است که مقاله‌اش الهام‌بخش تسهیل‌گران بیشتری باشد تا از مثلث آینده‌ها در آموزش استفاده کنند و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند. این ابزار ساده اما قدرتمند، کودکان را قادر می‌سازد تا آینده ای را که در آن زندگی خواهند کرد، با خلاقیت و امید تصور کنند و برای آن آماده شوند.

منبع: jfsdigital