آینده‌نگاری استراتژیک در کشور کوزوو (Kosovo): چالش‌ها، فرصت‌ها و تأثیرات
امروزه سازمان‌ها و نهادهای مختلف نیاز دارند که چشم‌اندازهای بلندمدت‌تری نسبت به آینده خود داشته باشند. این نکته برای برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) در کوزوو زمانی که تیم این دفتر تصمیم گرفت برای برنامه‌ریزی‌های آینده‌نگرانه خود از روش‌های آینده‌نگاری استراتژیک استفاده کند، به وضوح نمایان شد. برخلاف تصور رایج که آینده‌نگاری را فقط به شرایط با ثبات و زمان‌های خاص محدود می‌کند، تجربیات کوزوو نشان داد که حتی در شرایط بحران و عدم قطعیت‌های فراوان نیز این رویکرد می‌تواند به شکل‌گیری استراتژی‌هایی کارآمد برای آینده کمک کند.
چالش‌های پیش روی تیم UNDP در کوزوو
دفتر UNDP در کوزوو با شرایط پیچیده‌ای روبرو بود که شامل تنش‌های سیاسی داخلی، مشکلات اقتصادی و تغییرات اجتماعی بود. در چنین شرایطی، استفاده از روش‌های سنتی برنامه‌ریزی دیگر کارآمد نبود. تیم کوزوو به‌جای اینکه به دنبال راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و تدابیر فوری بگردد، تصمیم گرفت که از ابزارهای آینده‌نگاری برای پیش‌بینی تحولات آینده و برنامه‌ریزی برای دوره‌های بلندمدت استفاده کند. به همین منظور، تیمی متشکل از شش نفر با توانمندی‌های مختلف تشکیل و فرایند آینده نگاری استراتژیک شروع شد.
رویکرد آینده‌نگاری استراتژیک: از جمع‌آوری نشانک‌ها تا شبیه‌سازی سناریوها
در این فرآیند، اولین قدم جمع‌آوری اطلاعات از منابع مختلف بود. تیم کوزوو با جستجو در رسانه‌ها و منابع تحقیقاتی مختلف، ۴۲ نشانه از تغییرات و تحولات جاری جمع‌آوری کرد که شامل مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فناوری‌های نوین می‌شد. این اطلاعات به‌عنوان مبنای اولیه برای تحلیل روندها و شبیه‌سازی آینده‌ها استفاده شد. یکی از ویژگی‌های قابل توجه این فرآیند این بود که تیم تصمیم گرفت به‌جای تمرکز صرف بر تغییرات برجسته و معروف، به دنبال نشانه‌هایی باشد که ممکن است کمتر در اخبار مطرح شوند، اما برای توسعه آینده کوزوو اهمیت داشته باشند.
پس از جمع‌آوری این نشانه‌ها، تیم وارد مرحله دوم شد: تحلیل و شبیه‌سازی سناریوها. آنها دو عامل کلیدی را برای تحلیل آینده انتخاب کردند: میزان قطبیت اجتماعی و کیفیت حکمرانی در کوزوو. سپس، با استفاده از این دو عامل، چهار سناریوی مختلف برای آینده کوزوو ترسیم کردند که هرکدام ممکن بود بر اساس تغییرات این دو عامل به‌وجود بیایند. این مرحله به تیم کمک کرد تا به‌صورت سیستماتیک و بر اساس داده‌ها، آینده‌های محتمل را پیش‌بینی کنند.
شناسایی فرصت‌ها و حوزه‌های جدید برای برنامه‌ریزی
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این فرآیند، شناسایی فرصت‌های جدید و حوزه‌های توسعه‌ای بود که تاکنون کمتر به آنها توجه شده بود. در این مرحله، تیم تصمیم گرفت به‌جای تمرکز بر روی بزرگترین مسائل موجود، به دنبال حوزه‌هایی بگردد که هنوز برای UNDP کوزوو ناشناخته بودند و می‌توانستند در آینده تأثیرگذار باشند. به این ترتیب، سه حوزه جدید شناسایی شدند که قبلاً کمتر مورد توجه قرار گرفته بودند: ۱.جمعیت سالم و پیر در حال شکوفایی، ۲.جذب مغزها و ۳.فناوری‌های سبز برای توسعه پایدار. این حوزه‌ها، نه تنها به برنامه‌ریزی‌های آینده‌نگرانه کوزوو کمک کرد، بلکه به تیم انگیزه جدیدی برای توسعه استراتژی‌های نوآورانه و بلندمدت داد.
تأثیرات آینده‌نگاری بر برنامه‌ریزی استراتژیک
یکی از مهم‌ترین نتایج این فرآیند، تغییر در نگرش تیم نسبت به آینده بود. پیش از این، بسیاری از اعضای تیم آشنایی زیادی با توانمندی‌ها و تجربیات یکدیگر نداشتند، اما از طریق همکاری در فرآیند آینده نگاری، به درک مشترکی از نقاط قوت و توانمندی‌های یکدیگر رسیدند. این امر باعث شد که تیم بتواند تصمیمات استراتژیک بهتری برای برنامه‌های آینده خود اتخاذ کند و در نتیجه، این فرآیند تأثیر مستقیمی بر برنامه‌ریزی‌های استراتژیک تیم گذاشت. در نهایت، فرآیند آینده‌نگاری در کوزوو نشان داد که در دنیای پیچیده امروز، این ابزار می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا به‌جای ترس از تغییرات، خود را با تحولات آینده همگام کنند (مطالعه‌ی بیشتر: سازمان‌های مهیای آینده) و فرصت‌های جدیدی برای رشد و پیشرفت شناسایی کنند. از آنجا که زمان و شرایط همیشه در حال تغییر است، سازمان‌ها باید برای مواجهه با ناپایداری‌ها و عدم قطعیت‌ها آمادگی داشته باشند و این همان چیزی است که آینده‌نگاری به‌ویژه در شرایط پیچیده می‌تواند به آن کمک کند. آینده‌نگاری استراتژیک دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است، و تیم UNDP کوزوو این موضوع را به خوبی اثبات کرده است.
منبع:
۰ دیدگاه