آنچه در ادامه می‌خوانید، پیش‌گفتاری است شیوا به قلم ریچارد اسلاتر (Richard Slaughter)، آینده پژوه نامدار استرالیایی که بر کتاب تفکر درباره آینده: رهنمودهایی برای آینده نگاری راهبردی (Thinking about the Future: Guidelines for Strategic Foresight)، نوشته اندی هاینز (Andy Hines) و پیتر بیشاپ (Peter Bishop) نوشته است.
این کتاب ارزشمند در ایران توسط دکتر محمدمهدی ذوالفقارزاده و سه تن دیگر ترجمه و توسط انتشارات دانشگاه امام صادق به چاپ رسیده است.
دلایل استقبال از کتابِ تفکر درباره آینده: رهنمودهایی برای آینده نگاری راهبردی
استقبال از کتاب حاضر که حاوی رهنمودهایی کاربردی برای دستیابی به تعالی در حوزه آینده نگاری راهبردی است، به طور کم‌نظیری بسیار مسرت‌بخش است. زیرا نگارش کتاب‌هایی از این قبیل از مدت‌ها پیش مورد نیاز بوده است. من در آغاز حرکت برای راه‌اندازی مؤسسه آینده نگاری استرالیایی (AFI) به تعاریف ممکن از آینده نگاری راهبردی مراجعه کردم، یکی از آن‌ها بدین شرح بود:
آینده نگاری راهبردی عبارت است از توانایی ایجاد و حفظ گستره‌ای از چشم‌اندازهای مناسب و با کیفیت و هم‌چنین توانایی به کارگیری بینش‌های پدید آمده در مسیرهای سودمند سازمانی، به عنوان مثال؛ توانایی تشخیص شرایط نامطلوب، هدایت خط مشی و تدوین راهبرد به منظور کاوش بازار، خدمات و محصولات جدید.
اما این تعریف کامل نیست، زیرا به آینده‌نگاری اجتماعی که کانون اصلی مشاهده‌ها و ادراکات احتمالی ماست، اشاره‌ای نکرده است، بنابراین با در نظر گرفتن این شرط، آینده‌نگاری راهبردی از مبادی پیش پا افتاده فردی خود فاصله گرفته و به یک بنیان اجتماعی قدرتمند تبدیل می‌شود. آنچه ما هم‌چنان با آن دست به گریبان بوده‌ایم، چگونگی دسترسی به دانش تخصصی بسیار پراکنده در این حوزه و توانایی تجمیع این دانش به شیوه‌های مفید و مؤثر برای دانش‌پژوهان و سایر افراد فعال در این حوزه بود. این هدف در نهایت توسط اندی هاینز و پیتر بیشاپ محقّق شد.
هم‌چنین چند دلیل دیگر نیز برای استقبال از این کتاب وجود دارد:
کتاب، پاسخی متهورانه به چالشی مهم است.
اول اینکه، می‌توان گفت این کتاب پاسخی متهورانه به چالشی است که سعی کردم برای اولین بار آن را در مقاله‌ای با عنوان «استانداردهای حرفه‌ای مشاغل مربوط به آینده» که در سال ۱۹۹۹میلادی در نشریه فیوچرز منتشر شد، مطرح کنم. در آن مقاله، به منظور پیشنهاد یک چارچوب جامع برای نزدیک شدن به موضوع موردنظر، تلاش‌های اولیه آینده‌پژوهانی مانند الئونارا ماسینی، یزکل درور و وندل بل را مورد بررسی قرار دادم، اما این بررسی‌ها در این اثر، به ارائه نوعی از توصیه‌های کاربردی تفصیلی منجر شده است.
کتاب، یکی از نخستین متون جهانی در آینده پژوهی است.
دوم اینکه، نویسندگان این اثر با گردآوری و ترکیب مجموعه‌ای از اندیشه‌های کاربردی موجود، یکی از نخستین (اگر نگوییم نخستین) متون مرجع جهانی در حوزه آینده پژوهی را به وجود آورده‌اند. یکی از ویژگی‌های متمایز این اثر آن است که به سادگی و سهولت از تفاوت‌ها و تناقض‌های بی‌ثمر موجود در پارادایم‌ها که موجب چند پاره شدن این حوزه شده است، عبور کرده و در مقابل، از یاری تمامی افراد و اندیشه‌هایی که دستاوردی مفید در این زمینه داشته‌اند بهره می‌گیرد.
کتاب، به طور همزمان هر دو ویژگی هم‌گرایی و واگرایی را دارد.
سوم این که، این اثر به گونه‌ای گردآوری شده است که به طور همزمان هر دو ویژگی هم‌گرایی (تلفیق) و واگرایی (انتقاد) در سراسر آن رعایت شده است که این امر به نوبه خود یک دستاورد بزرگ است. دیدگاه‌های هم‌گرا (تلفیقی) و واگرا (انتقادی) درخصوص آینده منجر به بهره‌گیری از مؤلفه‌های درون فردی و درون جمعی (ویژگی‌های نامشهود فرد و جمع) می‌شوند، این امر نقش بسیار مهمی در ارائه راهکارها و پیشنهادها دارد که معمولاً یا به صورت درست درک نمی‌شوند و یا کنار گذاشته می‌شوند.
اما عموم کاربران مایل به دریافت این پیشکش و به چالش کشیده شدن برداشت‌ها و کاوش در مفاهیم خود نیستند. این مقاومت، نه تنها به دلیل پیشینه‌های نظری ایشان، بلکه به دلیل کاربرد مداوم، روزمره و دائمی این برداشت‌هاست که رخ می‌دهد. کتاب حاضر، به وضوح بعضی از نتایج دسترسی و به کارگیری این چشم‌اندازهای قدرتمند و نوین را نشان می‌دهد.
کتاب، دغدغه‌های کاربران را مورد توجه قرار می‌دهد.
چهارم اینکه این کتاب دغدغه‌های کاربران را به شیوه‌ای شفاف و قابل پذیرش مورد توجه قرار می‌دهد، تصور می‌کنم که تمامی افرادی که به نحوی با آینده نگاری کاربردی درگیرهستند این کتاب را به طور کامل مطالعه خواهند کرد و پس از آن بارها و بارها به بخش‌های کلیدی آن مراجعه می‌کنند. اما کسانی که از مطالعه این کتاب صرف نظر می‌کنند و تصور می‌کنند که دانش فعلی آنان کامل است و نیازی به توسعه و بهبود ندارد، به مرور زمان در خواهند یافت که دستاوردهای نامرغوبی (درجه۲) را ارائه می‌دهند. به عبارت دیگر این کتاب به حرکت این حوزه از دانش به سمت دستیابی به شایستگی‌ها و توانمندی‌های جدید کمک می‌کند.
کتاب، به خوبی باز خوانی شده است.
در نهایت، کتاب حاضر به خوبی بازخوانی شده است. در این کتاب، نگارش بیش از اندازه و هم‌چنین تکرار مطالبی که در پروژه‌های مشابه بیان شده است به ندرت چشم می‌خورد. همه ما باید از صمیم قلب از اندی هاینز و پیتر بیشاپ به خاطر زمان و تلاشی که در این مسیر متحمل شدند و مهم‌تر از همه به خاطر بینش ارزشمند آن‌ها سپاسگزار باشیم. این کتاب، ارزش فراوان و همیشگی برای کاربران آن در سراسر جهان خواهد داشت.
هم‌چنین به ارتقای این حوزه از دانش در آینده کمک شایانی خواهد کرد، چرا که باعث می‌شود تا رهنمودهای با کیفیت ارائه شده در این اثر، تنها در دسترس عده‌ای محدود نباشد، بلکه توسط سازمان‌های گوناگون به صورت مشتاقانه دنبال گشته و پیشبرد این حوزه دانشی را منجر می‌گردد.
این آینده‌ای است که در آن آینده نگاری رونق می‌یابد و گزینه‌های جدیدی را برای جهانی حتی پیچیده‌تر و فشرده‌تر از جهان کنونی نمایان می‌کند.
منبع: هاینز، اندی، بیشاب، پیتر، (۱۳۹۵). تفکر درباره آینده (رهنمودهایی برای آینده نگاری راهبردی)، ترجمه محمدمهدی ذوالفقارزاده، علی اصغر سعدآبادی، آرمین فیروزپور، مسعود دارایی، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
نوشته‌های مرتبط:
۰ دیدگاه